Фитч агентлаг Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийн үнэлгээг “B”, төлөвийг “Тогтвортой” хэвээр үлдээснээ энэ сарын 15-нд зарлав.
Тус байгууллагаас гаргасан хэвлэлийн мэдээлэлд дараах үндэслэлийг харгалзан Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийн үнэлгээг хэвээр үлдээж байна гэжээ. Үүнд:
Гадаад секторын эмзэг байдал. Монгол Улсын засаглалын үзүүлэлтүүд, нэг хүнд ногдох орлого “В” үнэлгээтэй бусад оронтой харьцуулахад сайн байна. Гадаад өрийн түвшин өндөр, гадаад валютын нөөц бага байгаа энэ үед гадаад санхүүжилт, БНХАУ-д нийлүүлэх түүхий эдийн экспортоос ихээхэн хамааралтай байгаа нь зээлжих зэрэглэлийн үнэлгээг хязгаарлаж байна.
Өсөлтийн сэргэлт. Фитч агентлаг уул уурхайн салбарын сэргэлт, дотоод эрэлтээс шалтгаалан 2023 онд Монгол Улсын бодит ДНБ-ий өсөлт 5 хувьд хүрч, 2024 онд эрчимжихээр таамаглаж байна. БНХАУ Ковидын эсрэг бодлогоо сулруулснаар нүүрсний экспорт хурдацтай сэргэж байгаагийн зэрэгцээ ирэх 1-2 жилд хил дээрх төмөр замыг бүрэн ашигласнаар экспортын хүчин чадал нэмэгдэнэ. Энэ оны 3 дугаар сард нээсэн “Оюутолгой” гүний уурхайн үйлдвэрлэл аажмаар нэмэгдэхээр байна. Бусад уул уурхай, дэд бүтцийн төслүүд дунд хугацааны өсөлтийг дэмжинэ.
Гадаад санхүүжилт тогтворжиж байна. Экспортын сэргэлт, гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт урсгал дансны алдагдлыг бууруулна. Тодруулбал, Фитч агентлагаас Монгол Улсын урсгал дансны алдагдал 2022 онд 2.3 тэрбум ам.доллар (ДНБ-ий 13 орчим хувь) болж өссөн хэмжээнээс 2023-2024 онд 1.7-1.8 тэрбум ам.доллар (ДНБ-ий 9 орчим хувь) болж буурна гэж төсөөлж байна. Өнгөрсөн оны 8 дугаар сарын эцэст 2.7 тэрбум ам.долларт хүрээд байсан гадаад валютын албан нөөц энэ оны 4 дүгээр сарын эцэст 3.7 тэрбум ам.долларт хүрлээ. Гэсэн ч 2021 оны эцэст 24 хувь байсан нийт хадгаламжийн долларжилт энэ оны 3 дугаар сарын эцэст 37 хувьд хүрснийг тэмдэглэжээ.
Гадаад өр. Монгол Улсын цэвэр гадаад өр 2023 онд ДНБ-ий 160 хувьтай тэнцэж байгаа нь “B” голчоос 6 дахин их үзүүлэлт юм. Үүний 30 гаруй хувийг хувийн компани хоорондын зээл (ГШХО), 20 гаруй хувийг Засгийн газрын хоёр болон олон талт зээл эзэлж байна. Засгийн газрын өрийн хэмжээ 2021 онд ДНБ-ий 61 орчим хувьтай тэнцэж байсан бол 2022 онд нэрлэсэн өсөлт, төсвийн тэнцэл сайжирснаар ДНБ-ий 60 хувь болж буурав. Фитч агентлагаас “B” голчтой уялдуулан өрийн хэмжээ буурахын зэрэгцээ Засгийн газрын баталгаа бүхий Хөгжлийн банкны бондыг төлснөөр гадаад өр 2024 он гэхэд ДНБ-ий 55 орчим хувьд хүрч буурна гэж таамаглаж байна. Гэсэн ч Засгийн газрын гэнэтийн өр төлбөр нэмэгдэж болзошгүйг тэмдэглэсэн аж.
Эргэн төлөлтийн зохицуулалт. 2023 оны үлдсэн хугацаанд Засгийн газар 150 сая гаруй ам. долларын гадаад өрийг төлнө. Энэ оны 1 дүгээр сард татсан 650 сая ам.долларын санхүүжилтээр энэ оны 5 дугаар сард төлөх бондуудыг төлсөн. Монгол Улсын Хөгжлийн банк Засгийн газрын баталгаа бүхий бондын эргэн төлөлтийг 2023 оны 12 дугаар сард хийхээр 30 тэрбум иен (220 сая ам.доллар)-ийн эх үүсвэр бүрдүүлээд байна. Монгол Улсын Засгийн газар 2024 онд 680 сая ам.долларын эргэн төлөлт хийх хуваарьтай юм.
Төсвийн алдагдал бага байна. Фитч агентлагаас Монгол Улсын төсвийн алдагдлыг 2023-2024 онд ДНБ-ий 1 хувиас бага байхаар авч үзсэн. 2021 онд төсвийн алдагдал ДНБ-ий 3 хувьтай тэнцэж байсантай харьцуулахад 2022 оны төсвийн гүйцэтгэл мэдэгдэхүйц сайжирсныг тэмдэглэжээ. Тус байгууллагаас эрдэс баялгийн бус алдагдал 11-12 орчим хувь байгаа нь 2020 онд 21 хувь байснаас буурсан үзүүлэлт боловч 2022 оны төсвийн тодотголд хуульчилсан тэтгэвэр, хүүхдийн тэтгэмжийг нэмсний үр дүн хэмээжээ.
Түүхий эдийн хамаарал, эрсдэлүүд. Гадаад валютын орох урсгалын 90 хувийг, Засгийн газрын орлогын 30 хувийг бүрдүүлдэг түүхий эдийн орлогоос маш мэдрэмтгий байна. Фитч агентлагийн тооцоолсноор нүүрсний экспортын хэмжээ суурь үзүүлэлттэй харьцуулахад 10 хувиар буурахад урсгал дансны алдагдлыг 500 сая ам.доллар (ДНБ-ий 4 хувь)-оор нэмж, Засгийн газрын орлогыг 100 сая ам.доллароор бууруулахаар байна.
Инфляц, мөнгөний бодлогын төлөв. Фитч агентлаг 2022 онд дунджаар 15 гаруй хувь байсан жилийн дундаж инфляц 2023 онд 12 хувь, 2024 онд 9 хувьд хүрч зорилтоос бага зэрэг өндөр байна хэмээн таамаглажээ. ОХУ-д тавьсан олон улсын хориг арга хэмжээ нь импортын өртгийг нэмж байгаа ч БНХАУ-тай хийх худалдаа хэвийн түвшинд хүрсэн, дэлхийн зах зээл дээр түүхий эдийн үнэ буурах нь инфляцыг бууруулна гэж үзэж байна. Монголбанк 2022 онд бодлогын хүүг нийт 7 нэгж хувиар нэмж, мөн оны 12 дугаар сард бодлогын хүүгээ 13 хувь хүртэл өсгөөд байна.
Банкны систем тогтвортой байна. Нийт зээлийн 10 орчим хувийг чанаргүй зээл эзэлж байгаа ч нэрлэсэн дүнгийн өндөр өсөлт, хөнгөлөлттэй зээлийн хөтөлбөрүүд, ипотекийн зээлийн эргэн төлөлтийг зогсоосон нь активын чанарыг сайн харагдуулж болзошгүйг дурджээ. Монголбанкаас системийн ач холбогдолтой банкуудын активын чанарын үнэлгээг хийсэн бөгөөд системийн нөлөө бүхий 5 банкны 3 нь IPO хийгээд байгааг тус банк мэдээллээ.