Монгол Улс, БНХАУ-ын Хууль зүйн яам хоорондын ялтан шилжүүлэх болон эрх зүйн туслалцаа харилцан үзүүлэх асуудлаарх 4 дэх удаагийн Зөвлөлдөх уулзалтад Монгол Улсын ерөнхий прокурорын газрын Ял эдлүүлэх ажиллагаанд хяналт тавих хэлтсийн дарга Д.Энхтөр оролцжээ.
БНХАУ-ын Бээжин хотноо 2023 оны 9 дүгээр сарын 18-ны өдөр зохион байгуулагдсан тус уулзалтаар хоёр улсын хооронд байгуулсан эрүүгийн хэрэгт эрх зүйн туслалцаа харилцан үзүүлэх гэрээний хэрэгжилт, ялтан шилжүүлэх асуудлаар мэдээлэл, санал солилцож, харилцан дэмжлэг үзүүлж, хамтран ажиллахаар тохиролцсон байна.
Мөн Улсын ерөнхий прокурорын газрын Ял эдлүүлэх ажиллагаанд хяналт тавих хэлтсийн дарга Д.Энхтөр 2023 оны 9 дүгээр сарын 19-ний өдөр БНХАУ-ын Ардын дээд прокурорын газрын Гадаад харилцаа, хамтын ажиллагааны газрын дарга Руань Даньшөн, гадаад харилцааны орлогч дарга Жан Шиао Хан, Жан Лун нартай ажил хэргийн уулзалт хийж, хоёр улсын Ерөнхий прокурорын газар хоорондын харилцаа, хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэх асуудал болон зарим эрх зүйн туслалцааны хүсэлтүүдийг тухайлан авч хэлэлцжээ.
Тодруулбал нүүрс олборлолт, тээвэрлэлт, экспорттой холбоотой эрүүгийн хэрэгт эрх зүйн туслалцаа авахаар Монгол Улсаас тус улсын эрх бүхий байгууллагад хүргүүлсэн хүсэлтүүдийг шуурхай шийдвэрлүүлэх талаар санал солилцож, БНХАУ-ын Ардын дээд прокурорын газраас энэ асуудалд анхаарч, хүчин чармайлт гарган ажиллахаа илэрхийлсэн байна.
Эх сурвалж: УПЕГ
Д.Цэндсүрэн: Улаанбаатар цэвэр агаар төслийн хүрээнд 40-50 төрлийн үйл ажиллагаа явуулж байна
Posted By
Алсын Хараа
On
In
Нийгэм |
No Comments
Улаанбаатар цэвэр агаар нэмэлт санхүүжилтийн төслийн үйл ажиллагааны менежер Д.Цэндсүрэнтэй ярилцлаа.
Сайн байна уу? Та. Юуны өмнө өөрийгөө танилцуулахгүй юу?
Намайг Д.Цэндсүрэн гэдэг. Улаанбаатар хотын нийтийн аж ахуйг сайжруулах төслөөс эхлэн, одоо хэрэгжиж буй Улаанбаатар цэвэр агаар нэмэлт санхүүжилтийн төслийн үйл ажиллагааны менежерээр ажиллаж байна. Дулааны инженер мэргэжилтэй. Үндсэн мэргэжлээрээ ажиллаад 19 жил болж байна.
Улаанбаатар цэвэр агаарнэмэлт санхүүжилтийн төсөл одоогоор хичнээн байршил дахь обьектэд дулаан хадгалах ажлыг хийж гүйцэтгэж байгаа вэ?
Хэдэн байршилд гэхээсээ илүү ямар ямар чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа гэдгээ тайлбарлаж хэлбэл илүү ач холбогдолтой болов уу. Улаанбаатар цэвэр агаар төсөл маань 2 үе шаттайгаар хэрэгжиж байгаа.
Эхний шат нь гэр хорооллын айл өрхүүдийн халаалтын зуухыг агаарт бохирдол бага ялгаруулах халаалтын хэрэгслээр солих үндсэн зорилготойгоор хэрэгжсэн. Энэ зорилгын хүрээнд сайжруулсан зуухны хөтөлбөр, зуухны стандарт боловсруулах, бүрэн шаталтат зуух гэж юу юм, түүнийг энгийн зуухнаас хэрхэн ялгах вэ? дотоодын үйлдвэрлэгчдийн бүрэн шаталтат зуух хийх чадавхийг хэрхэн сайжруулах вэ? гэх мэт бүх зүйл дээр нь техникийн туслалцаа үзүүлж явсан.
Төслийн хоёрдугаар шат нь эрчим хүчний хэмнэлтийг нэмэгдүүлэх, гэр хорооллын айл өрхүүдийн байшин сууцыг дулаалснаар өвөл түлэх түлшний хэмжээ 2-3 дахин бага зарцуулагдаж байна гэдгийг анх гаргаж ирж хэлэлцүүлэг зохион байгуулсан. Гэр хорооллын айл өрхүүдийн байшин сууцыг яаж, хэрхэн, ямар технологиор дулаалбал 50 хувийн хэмнэлт гарч байгаа гэдгийг шинжлэх ухааны мэргэжлийн байгууллагуудтай хамтарч хийгээд, одоогоор 848 өрхийн байшин сууцыг дулаалсан. Үүн дотроо 100 гаруй Монгол гэрийн дулаалга хийсэн. Үүний дараагаар эрчим хүчний үр ашгийг дээшлүүлэх төслийн хүрээндээ улсын төсөвт сургууль цэцэрлэгийн байруудыг дулаалж, хэрэв галлагаатай бол түлшний хэмжээг бууруулах, төвлөрсөн дулаанд холбогдсон бол дулааны төлбөрийг нь багасгах, мөн сурч боловсорч байгаа хүүхдүүд болон багш ажилчдын тав тухийг хангах гэсэн чиглэлээр илүү үйл ажиллагаа явуулсан. Энэ ажил маань одоогоор 31 сургууль, цэцэрлэгийн байр, барилгыг дулаалсан байна. Дараа нь манай төсөл угсармал орон сууцны дулаан хамгаалах ажил руу орсон.
Юуны өмнө газар хөдлөлтийн тэсвэртэй байдлыг хангаж байгаа орон сууцнуудыг сонгож аваад, гадна талаас нь дулаан хамгаалах ажил хийсэн. Энэ ажилд айл өрхүүдийн оролцоо тодорхой хэмжээгээр байх хэрэгтэй гэж үзсэн учраас цонхоо солих, дулаалах ажлыг нь айл өрхүүдэд нь үлдээсэн.
Төслийн зүгээс зөвхөн гадна фасад биш суурийн дулаалга, мөн дээврийг шинэчлэн засах ажлуудыг хийж гүйцэтгэсэн. Дээвэр дээр ус алддаг, ус зайлуулах систем нь хуучирч муудсан бол орхилгүй засаж, шинэчилдэг. 2020 оноос өнөөдрийг хүртэл нийтдээ 35 угсармал орон сууцны дулаан хамгаалах ажлыг хийж гүйцэтгэлээ. Мөн сургууль цэцэрлэгт сурч боловсорч байгаа хүүхдүүдийн дотоод орчинг ая тухтай байлгах үүднээс 1500 ширхэг HEPA филтерийг нийлүүлж, суурилуулж өгсөн. Энэ филтерийн зорилго нь гадна агаар бохирдол ихтэй хүйтний улиралд дотор агаарын бохирдлыг цэвэрлэж өгдөг. Бидний санаачилсан энэ ажил маань улс орон даяар хөдөлгөөн болж өрнөсөн байдаг. Мөн нэг чухал ажил бол түүхий нүүрс түлдэг халаалтын зуухтай сургууль цэцэрлэгүүдийг төвлөрсөн дулаанд холбож өгдөг. Мэдээж хэрэг нийслэлийн, улсын өмчит сургууль, цэцэрлэгүүд байх ёстой гэсэн шаардлага бий. Энэ ажил маань одоогийн байдлаар 7 байршилд хэрэгжиж, халаалтын зуухтай сургууль цэцэрлэгийг төвлөрсөн дулаанд холбож өглөө. Бидний хийж хэрэгжүүлж буй үйл ажиллагааны гол гэж болох ажлуудаас товч дурьдахад ийм байна. Үүний цаана нүдэнд үл харагдах маш их бодлогын баримт бичиг, стандартууд боловсруулж батлуулсан байдаг. Нэг жишээ дурьдвал шөнийн цахилгааны тарифаар цахилгаанаа хуримтлуулж, өдрийн цагаар тэр хураасан цэнэгээрээ гэр, байшингаа халаах арга хэмжээг санаачилж эхлүүлж байсан.
Герман улсын технологиор үйлдвэрлэсэн 400 халаагуур оруулж ирэн суурилуулж байсан. Мөн газрын гүний дулаанаар халаах нь анхны хөрөнгө оруулалт өндөр хэдий ч ашиглалтын зардал бага, агаарт хаях бохирдол байдаггүй гэдэг үүднээс туршилтын хөтөлбөр хэрэгжүүлж, 24 цагийн буюу 83-р цэцэрлэг дээр төсөл хэрэгжүүлсэн.
Уг төсөл маань маш амжилттай хэрэгжиж, өнгөрсөн өвлийн ид хүйтнээр яг л ном горимын дагуу ажиллаж, ямар ч бэрхшээл гараагүй. Энэ төслийг хэрэгжүүлж байх үед анзаарагдсан зүйл нь Монгол улсад газрын гүний дулааны чиглэлээр ямар нэгэн баримт бичиг огт байдаггүй юм байна. Зураг төслийн компани ажиллах гэхээр гарийн авлага ч олдоггүй. Энэ чиглэлээр мэргэшсэн мэргэжилтнүүд ч тун ховор юм байна гэдгийг олж мэдсэн. Ингээд Дэлхийн банктай хамтарч газрын гүний дулааны олон улсын стандартыг Монгол улсад нутагшуулах үйл ажиллагааг эхлүүлээд, одоогоор зөвлөх үйлчилгээг нь хийлгээд явж байна. Энэ бол манай Улаанбаатар цэвэр агаар нэмэлт санхүүжилтийн төслийн хийлгэж байгаа стандарт. Өмнө дурьдсанчлан төслийн эхний шатанд сайжруулсан зуух, нам даралтын зуухний стандартыг баталж, Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газарт хүлээлгэж өгөөд, Тамгын газар харъяа байгууллагуудаараа дамжуулж хэрэгжүүлэх ажлыг нь хийдэг юм. Хотын иргэн өөрийн эзэмшлийн 0,07 га газар дээрээ ямар стандартаар оршин суух нь шаардлагад нийцэх вэ? гэдгийг тодорхойлсон. Үүн дээр маш олон чиглэлийн мэргэжилтнүүд хамтран ажилласан. Байшин сууцны доторлогоо, ариун цэврийн байгууламж, зам талбай, хашаа хороо, зүлэгжүүлэт гээд бүх зүйлийнх нь байх ёстой стандартыг боловсруулж өгсөн. Хэрэв энэ стандарт ажил хэрэг болчихвол Улаанбаатар хотын агаарын бохирдол, гэр хорооллын хөрсний бохирдол гээд олон төрлийн бохирдол буурах юм. Энэ бүхний суурь баримт бичгийг боловсруулж өгсөн гэж ойлгож болно. Ер нь Улаанбаатар цэвэр агаар төслийн хэрэгжүүлж буй үйл ажиллагааны чиглэлүүдийг жагсаавал 40-50 төрлийн үйл ажиллагаа болж байна. Манай төсөл энэ оны 12 сарын 31-нд дуусгавар болно. Манай баг 10 хүний бүрэлдэхүүнтэй байдаг. Төслийн төсвийг үр ашигтай зарцуулж, өндөр үр дүнтэйгээр дуусгах гээд эрвийх дэрвийхээрээ ажиллаж байна даа.
Мэргэжлийн хүний хувьд танаас асуух асуулт байна. Хөөсөнцөр материалаар орон сууц, барилгын дулаалга хийх нь зөв үү? Үүнд тавигдах стандарт гэж бий юу?
Манай техникийн баримт бичгүүдийн суурь нь олон улсын боловсруулсан стандарт дээр байдаг. Үүнийг Монгол Улсын стандартын түвшинтэй харьцуулж үздэг. Хөөсөнцөр материалтай холбоотой олон стандарт Монгол Улсад байдаг. Гал дэмждэггүй байх, нягтаршил өндөр байх зэрэг зүйлийг ч зааж өгсөн байдаг. Манай хэрэглэж байгаа, орон сууцны дулаалгад ашиглаж буй хөөсөнцөр материалууд бол 24кг м3-аас багагүй байх ёстой гэдэг шаардлага тавьдаг. Үүнийг манай инженерүүд маш сайн хянаж, мөрдүүлж ажилладаг. Мөн гал дэмждэггүй байх гэдэг стандартыг чанд мөрдөж байна. Орон сууц дулаалгад ашиглаж байгаа материалууд нь байгаль орчинд болон хүний эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлж буй эсэх дээр Дэлхийн Банкны төлөөллүүд ирж шалгалт хийсэн. Маш олон талаас нь авч үзсэн. Гэр хорооллын байшин сууцанд зөвхөн хөөсөнцөр гэхгүйгээр тухайн байшингийн хийцлэлээс хамаарч тохирох материалуудыг зөвлөдөг. Энэ бүхэн дээр ШУТИС-ийн барилгын дулаан хамгааллын чиглэлээр мэргэшсэн хүмүүс, эрдэмтнүүдтэй хамтарч, байнга зөвлөгөө авч ажилладаг.
Таны хувьд олон барилга байгууламж, орон сууц, сургууль цэцэрлэгийн төсөл дээр ажилласан. Өмнө нь ямар байсан, төсөл хэрэгжсэний дараа ямар болсон байгааг харахад ямар мэдрэмж төрдөг вэ?
Хөрөнгө гаргаж байгаа байгууллага буюу Дэлхийн банкнаас тавьдаг гол шаардлага яг энэ юм. Өмнө байсан байдлаасаа яаж өөрчлөгдөж, хэрхэн сайжирсан бэ? Эрчим хүчийг хэмнэх гэдэг зорилго үнэхээр биелсэн үү? Ая тухтай орчин бий болгох гэдэг зорилго нь биелсэн үү? гэдгийг биднийг оролцуулахгүйгээр тухайн төсөл хэрэгжсэн сургууль цэцэрлэг, орон сууцны оршин суугчдаас, багшаас, сурагчдаас ярилцлага авах хэлбэрээр төслийн үр дүнг тодорхойлж, үүн дээрээ үндэслэн бидний үйл ажиллагааг дүгнэдэг л дээ. Дэлхийн Банкны хөндлөнгийн хяналтаас гадна манай төслийн баг маань зун нь хийж хэрэгжүүлсэн төслийн ажлуудаа өвөл нь эргэж, ямар өөрчлөлт гарсан байна гэдэг судалгаа авдаг. Уг судалгаан дээрээ үндэслэн анализ хийж үзэхэд сэтгэл ханамжийн баталгаа 100 хувь гэж гардаг. Сургууль цэцэрлэгүүд дээр хүүхдийн анги дүүргэлт нэмэгдсэн, төсөл хэрэгжхээс өмнөхтэй харьцуулбал ханиад томуу зэрэг өвчтэй хүүхдийн тоо буурсан, халаалтанд өгдөг зардал нь харьцангуй буурсан гэх мэт маш сайхан, нааштай үр дүн гарсан байдаг. Эдгээр үр дүнгээ тайлагнаж, баримтжуулаад, хотын удирлагууд болон төслийн удирдах байгууллагад илгээдэг. Ийм сайн үр дүн гарсан байна, төсөл үр дүнгээ өгч байна гэх байдлаар л ажил маань явдаг.
Танд баярлалаа.
Төрийн албаны ерөнхий шалгалт маргааш эхэлнэ
Posted By
Алсын Хараа
On
In
Боловсрол |
No Comments
Төрийн албаны ерөнхий шалгалтыг энэ сарын 20-ноос 22-ны хооронд зохион байгуулахаар товложээ.
Энэ удаагийн шалгалтын бүртгэлийг наймдугаар сарын 16-наас эхэлсэн бөгөөд .
Төрийн албаны тухай хуульд зааснаар уг шалгалтыг улиралд нэгээс доошгүй удаа зохион байгуулахаар зохицуулагдсан. Улмаар энэ онд төрийн албаны нөөц бүрдүүлэх ерөнхий шалгалтыг хуваарийн дагуу дөрвөн удаа зохион байгуулахаар тогтож, хугацааг товлон зохион байгуулж байна.
Энэ удаагийн буюу гуравдугаар улирлын ерөнхий шалгалтыг нийслэлийн нутгийн захиргааны Яармаг дахь цогцолборт зохион байгуулахаар Төрийн албаны зөвлөлийн нийслэл дэх салбар зөвлөлөөс бэлтгэл ажлыг эхлүүлсэн.
Эх сурвалж: НИТХ-ын ХМТ
Есдүгээр сарын 23-ны Бямба гарагт автомашингүй өдөр болно
Posted By
Алсын Хараа
On
In
Нийгэм |
No Comments
2023 оны есдүгээр сарын 23-ны Бямба гарагт автомашингүй өдөр тохиох гэж байна. Энэ өдөр тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөнийг 07:00-18:00 цаг хүртэл хязгаарлах юм байна. Ингэхдээ төв замын хөдөлгөөнийг хаах зураглал гарчээ.
Нийслэлийн Эрүүл Мэндийн Газраас төв талбайд "Эрсдэлгүй, эрүүл орчныг хамтдаа" өдөрлөг зохион байгуулах юм байна. Энэ үеэр эрүүл мэндийн үзлэг, зөвлөгөө, мэдээллүүдийг нэг дороос авах, соёл урлаг, спортын арга хэмжээнүүдэд оролцох боломжтой аж. Мөн гэр бүлээрээ алхах, унадаг дугуй унахыг уриаллаа.
Өнгөрсөн зургаадугаар сарын 3-нд нийслэлчүүд автомашингүй өдрөөр марафон гүйлтэд оролцож, хотын төвөөр гэр бүлээрээ алхаж, дугуй унаж, амралтаа амар тайван өнгөрүүлсэн юм.
Эх сурвалж: НЭМГ
Д.Сумъяабазар: Нийтийн тээврийн чанар, хүртээмжийг сайжруулахад бүх талаар дэмжиж ажиллана
Posted By
Алсын Хараа
On
In
Нийгэм |
No Comments
Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Д.Сумъяабазар нийтийн тээврийн аж ахуйн нэгжийн төлөөллүүдтэй уулзаж, үйлчилгээг иргэдийн хэрэгцээ, шаардлага, стандартад нийцүүлэх талаар санал солилцож, шийдвэрлэх арга замын талаар хэлэлцлээ. Уулзалтад нийтийн тээврийн үйлчилгээ эрхэлдэг төр, хувийн хэвшлийн 20 орчим байгууллагын удирдлага хийгээд холбогдох албаныхан оролцсон юм.
Энэ үеэр Нийслэлийн Нийтийн тээврийн газрын дарга Б.Жавхлантбаатар “Нийслэлийн нийтийн тээврийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэхээр парк шинэчлэл хийж буй. Тодруулбал, 2020 оноос хойш цахилгаан 79 автобус, “Евро 5” дизель хөдөлгүүрт их багтаамжийн 284 автобус, хоёр давхар, цахилгаан эх үүсвэрээр ажилладаг 10 автобус, хүүхдийн 75 автобус, дунд багтаамжийн хоёр автобус, нийт 450 автобусаар парк шинэчлэл хийгээд байгаа юм. Харин 2023-2024 онд их багтаамжийн дизель хөдөлгүүртэй 600, цахилгаан хөдөлгүүртэй 160, дунд багтаамжийн 50 автобус, нийт 810 тээврийн хэрэгслээр парк шинэчлэл хийхээр төлөвлөсөн. Энэ хүрээнд 2023 оны есдүгээр сараас 2024 оны нэгдүгээр сар хүртэл нийт 704 автобус оруулж ирэхээр төлөвлөж байна” гэлээ.
[1]Түүнчлэн нийтийн тээврийн үйлчилгээг өвлийн цагийн хуваарьт шилжүүлэн, есдүгээр сарын 15-наас шөнийн тээврийн үйлчилгээг найман чиглэлд явуулж эхэлжээ.
Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Д.Сумъяабазар:
-Нийтийн тээврийн үйлчилгээ хүртээмжтэй, стандарт хангасан байх ёстой. Энэ зорилгын төлөө бид ажиллаж байна. Аж ахуйн нэгжүүд ч мөн гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлж, санхүүгийн сахилга баттай байх хэрэгтэй. Судалгаагаар манай баримталж ирсэн бодлого иргэдийг нийтийн тээврээр зорчихгүй байхад чиглэсэн байна. 2007 онд нийслэлийн иргэдийн 67 хувь нь нийтийн тээврээр үйлчлүүлж байсан бол энэ тоо 2022 онд 34 хувь болж буурсан.
Улаанбаатар хотод нийтийн тээврийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, метро нэвтрүүлэх зайлшгүй шаардлагатай. Энэ хүрээнд Ажлын хэсэг байгуулж, холбогдох судалгаа, ажлуудыг хийж байна. Улс, нийслэлийн төсвийн хөрөнгөөр автобуснуудын иж бүрэн парк шинэчлэл хийж байгаа. Мөн маршрут, төлөвлөлтийг шинэчлэх шаардлагатай. Нийт 1220 гаруй автобусаар парк шинэчлэл хийж буй. Өмнө нь ийм хэмжээний парк шинэчлэл хийж байгаагүй. Түүнчлэн хотын хөгжлийг боомилж буй хуулиудыг өөрчлөхөөр Улаанбаатар хотын багц хуулийг боловсруулж байна.
Өнгөрсөн 30 жилийн хугацаанд бид зөвхөн үр дагавартай зууралдаж ирсэн. Одоо Нийслэлийн Засаг даргын дэргэд Бодлогын судалгаа, шинжилгээний төв байгуулагдаж, эрдэм шинжилгээний байгууллага, судалгааны төвүүд, их, дээд сургуулийн эрдэм шинжилгээний 30 гаруй хүрээлэнтэй хамтран шалтгаанд суурилсан бодлого гаргахаар ажиллаж байна гэлээ.
Нийтийн тээврийн аж ахуйн нэгжүүдийн удирдлагууд хүний нөөцийн хомсдол хамгийн их тулгамддаг асуудал гэдгийг хэлж байв. Мөн компаниуд хувиараа автобусны нөхөн хангалтыг хийдэг боловч автобусыг үйлчилгээнд гаргадаггүй. Иймээс бодлого, менежмент, зохион байгуулалтаа сайжруулах санал гаргаж байлаа. Түүнчлэн парк шинэчлэлийн хүрээнд оруулж ирж буй автобуснуудын хуваарилалтыг хүртээмжтэй хийж, нөхөн төлөх боломжийг тодорхой, уян хатан болгох, нэмээд түлшний чанарыг сайжруулахгүй бол автобуснууд 2-3 жилийн дараа шаардлага хангахгүй болох эрсдэлтэйг хэлж байв. Тэрчлэн жолооч нарын цайны цаг 10 минут байдгийг 20 минут болгож уртасгах, ариун цэврийн байгууламжийн асуудлыг шийдэх хэрэгтэйг онцоллоо.
Хотын дарга нийтийн тээврийн чанар, хүртээмжийг сайжруулахад аж ахуйн нэгжүүдийг бүх талаар дэмжин ажиллахаа илэрхийлэв.
Шувуу ажиллагааны хүрээнд эрэн сурвалжлагдаж буй этгээдүүдээс Азид 15, Америк, Европ тивд 10 байгаа нь тогтоогджээ
Posted By
Алсын Хараа
On
In
Онцлох,Хууль эрхзүй |
No Comments
Цагдаагийн байгууллага “Шувуу” ажиллагааны хүрээнд олон улсын хэмжээнд 92 этгээд эрэн сурвалжилж байгаагаас 2023 оны есдүгээр сарын 18-ны өдрийн байдлаар Интерполын “Улаан булант” зар мэдээгээр 4, “Хөх булант” зар мэдээгээр 46, нийт 50 этгээдийг олж тогтоон, олон улсын эрэн сурвалжлалтыг зогсоожээ.
Цагдаагийн байгууллага олж тогтоосон этгээдүүдэд холбогдуулан мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулж, одоогийн байдлаар 28 этгээдэд холбогдох хэргийг эцэслэн шийдвэрлэсэн байна.
Интерполын шугамаар эрэн сурвалжлагдаж буй үлдсэн 42 этгээдээс Ази тивд 15, Америк, Европ тивд 10 этгээд байгаа нь тогтоогджээ.
Байгууллага хоорондын хамтын ажиллагаа, зохих хууль, журмын хүрээнд Улсын бүртгэлийн ерөнхий газарт хүсэлт хүргүүлж, 29 этгээдийн гадаад паспортын бүртгэлийг хүчингүй болгож, холбогдох гадруудад мэдээлэл дамжуулжээ.
“Эрх зүйн туслалцаа харилцан үзүүлэх гэрээ байгуулсан улс орнуудаас 12 этгээдийг шилжүүлэн авахаар тухайн улсын хууль, хяналтын байгууллагатай хамтран ажиллаж байна.
Шувуу ажиллагааны хүрээнд оршин суугаа улс нь одоогоор тодорхой бус үлдсэн этгээдүүдийг Олон Улсын Цагдаагийн байгууллага буюу Интерпол болон бусад байгууллагын дэмжлэгтэй эрэн сурвалжлах ажлыг үе шаттай зохион байгуулан ажиллаж байгаа"-г ЦЕГ мэдээллээ.
С.Чинзориг: Донороос эс, эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгах явцад ар гэрт нь мэдээллийг дутуу өгч, сайтар ойлгуулаагүй нь бидний алдаа
Posted By
Алсын Хараа
On
In
Эрүүл мэнд |
No Comments
Хүний эс, эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгахтай холбоотой асуудал нийгэмд шүүмжлэл дагуулж буй.
Энэ талаар Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзориг мэдэгдэл хийхдээ "Зүрх нь зогсоогүй амьд хүнээс эд, эрхтнийг нь авсан мэтээр мэдээлэл түгээж байгаа нь туйлын хариуцлагагүй үйлдэл юм" гэжээ.
Мөн тэрбээр "Эрүүл Мэндийн Яамны зүгээс мэдээллийг авсан даруйд уг асуудлаар дүгнэлт гаргах баг томилж, хяналт шалгалтын үйл ажиллагааг эхлүүлсэн. Албан ёсны дүгнэлт гарч, үүссэн нөхцөл байдлыг бүрэн тогтоосны дараа ямар нэгэн буруутай үйл ажиллагаа явагдсан эсэх талаар үндэслэлтэй, тэнцвэртэй мэдээллийг хүргэх болно.
Хүний эс, эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгах үйл ажиллагааг манай улсад Донорын тухай хуулиар [2] зохицуулж байгаа бөгөөд 2018 оноос амьгүй донороос эс, эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгах эрх зүйн орчин бүрдүүлж, 58 хүний амь насыг аварсан байна.
Нэг амьгүй донороос эс, эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгах үйл ажиллагааг нарийн хяналт дор 50-60 хүний бүрэлдэхүүнтэй 4-5 баг хэрэгжүүлдэг тул эд, эрхтний хулгай, наймаа явагдах ямар ч боломжгүй, энэ мэдээлэл нь үндэслэлгүй юм. Харин донороос эс, эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгах явцад ар гэрт нь мэдээллийг дутуу өгч, сайтар ойлгуулаагүй нь бидний алдаа болжээ.
Ер нь амьгүй донороос эс, эд, эрхтэн авах зөвшөөрөл авах үйл явц нь амаргүй нөхцөлд явагддаг. Ойр дотны хүнээ алдаж, уй гашууд автсан ар гэрийнхэнд донор болох санал тавьж, тайлбарлан ойлгуулахад маш хүнд байдаг.
Нийгмийн сүлжээгээр “зүрх нь зогсоогүй амьд хүн”-ээс эд, эрхтнийг нь авсан мэтээр мэдээлэл түгээж байгаа нь туйлын хариуцлагагүй үйлдэл юм.
Донорын тухай хуулийн 15.1-д “тархины үхэлтэй нь тогтоогдсон донороос эс, эд, эрхтэн авна”, 15.3-т “амьгүй донороос эс, эд, эрхтэн авахдаа зүрхний үйл ажиллагааг зохиомлоор удирдана” гэж маш тодорхой зохицуулсан байна.
Хүний тархины бүх үйл ажиллагаа эргэж сэргэшгүйгээр алдагдахыг тархины үхэл гэж үздэг. Харин амьсгал, зүрх судасны үйл ажиллагааг нь эмийн бэлдмэл, аппаратын тусламжтай зохиомлоор дэмжиж, тодорхой хугацаанд цусан хангамжийг тогтвортой байлгаж, эс, эд, эрхтнийг шилжүүлэн суулгах боломжийг бүрдүүлдэг. Үүнийг амьд байхад нь хүний эд, эрхтнийг авсан мэтээр ташаа ойлголт төрүүлж болохгүй" гэжээ.
"Буруу ташаа мэдээллийн улмаас иргэд донор болохоос татгалзаж, донор олдохгүйд хүрэх сөрөг үр дагавартай"
Мөн тэрбээр "Харин шөрмөс зэрэг судасжилтгүй эдийг амьсгал, зүрхний үйл ажиллагаа зогссоны дараа авч, шилжүүлэн суулгаж болдог тул аппаратыг салгаж, зүрх зогссоноос хойш ч гэсэн эс, эд, эрхтэн авах ажилбар тодорхой хугацаанд үргэлжилдэг.
Энэ удаагийн тохиолдолд тухайн өдрийн 21:57-д донорыг аппаратаас салгаж, зүрх зогссон ч судас, шөрмөс зэрэг эдийг авах ажилбар үргэлжилсэн гэсэн үг.
Аппарат салгаж, донорын зүрх зогссон цагийг ар гэрийнхний хүсэлтийн дагуу мессежээр мэдээлдэг нь шашны зан үйл гүйцэлдүүлэхтэй холбоотой юм.
Энэ удаагийн тохиолдол бидэнд амьгүй донороос эс, эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгах харилцааг зохицуулсан эрх зүйн орчныг улам боловсронгуй болгох хэрэгцээ шаардлага байгааг харууллаа. Юуны өмнө нийгмийн даатгалд хамрагдсан эсэхээс үл хамаарч амьгүй донорт оршуулгын тэтгэмж олгох асуудлыг шийдвэрлэх шаардлагатай байна. Үүний тулд Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг Засгийн газарт ойрын хугацаанд хэлэлцүүлж, шийдвэрлүүлэх болно.
Мөн Донорын тухай хуулийг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой дөрвөн журмын зохицуулалтыг нарийвчилж, шинэчлэх, шинээр боловсруулах шаардлагатай байна. Энэ чиглэлээр холбогдох албаны хүмүүст үүрэг өгч, ажиллуулж байна.
Цаашид амьгүй донороос эс, эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгахтай холбоотой аливаа асуудалд ул суурьтай хандаж, мэдээллийн үнэн зөвийг баталгаажуулсны дараа тэнцвэртэй мэдээлэл түгээж байх нь чухал байна.
Буруу ташаа мэдээллийн улмаас иргэд донор болохоос татгалзаж, донор олдохгүйд хүрэх, шинжлэх ухаан технологийн дэвшлийг нэвтрүүлэхэд саад тотгор учрах, эрхтэн шилжүүлэн суулгах эмч, мэргэжилтнүүд шантарч, хүний нөөцийн хомсдолд орох асар их сөрөг үр дагавартай гэдгийг хэлмээр байна.
Бид донороос авсан эд, эрхтнийг бүрэн ашиглан гурван хүний амь насыг аварч, зургаан хүний амьдралын чанарыг дээшлүүлсэн. Эдгээр бүх эмчлүүлэгчийн биеийн байдал, эмчилгээний үр дүн сайн байгаа.
Олон хүнд амьдрал бэлэглэсэн донор, түүний үр хүүхэд, ар гэрийнхэнд гүн талархал илэрхийлж байна. Зөрүүтэй мэдээллийн улмаас нийгэмд бухимдал үүсгэсэнд ард иргэдээсээ уучлал хүсэж байна" хэмээн Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзориг мэдээллээ.
Т.Бадамжунайд холбогдох хэргийг прокуророос шүүхэд шилжүүлжээ
Posted By
Алсын Хараа
On
In
Онцлох,Хууль эрхзүй |
No Comments
Прокурорын байгууллага өнгөрсөн долоо хоногт буюу есдүгээр сарын 11-15-ны өдрүүдэд хэрэг бүртгэлтийн 32,433, мөрдөн байцаалтын 2,481 хэрэгт хяналт тавьж, нийт 186 хэрэгт яллах дүгнэлт үйлдэн шүүхэд шилжүүлжээ.
Эрүүл мэндийн халдашгүй байдлын эсрэг 94, өмчлөх эрхийн эсрэг 52, хөдөлгөөний аюулгүй байдал, тээврийн хэрэгслийн ашиглалтын журмын эсрэг 15, хүний бэлгийн эрх чөлөө, халдашгүй байдлын эсрэг 8, хүний амьд явахын эсрэг 8, авлига, албан тушаалын 4, мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөт бодисыг хууль бусаар ашиглах нэг хэрэг байна.
Яллах дүгнэлт үйлдэн шүүхэд шилжүүлсэн зарим хэргээс дурдвал:
- Нийслэлийн прокурорын газраас УИХ-ын гишүүн, Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайдаар ажиллаж байсан Т.Б нь албан үүрэг, бүрэн эрх, албан тушаалын нэр хүнд, эрх нөлөөг урвуулан ашиглаж, хууль бусаар газар эзэмшсэн, бусдад хахууль өгөхийг завдсан, нэр бүхий аж ахуйн нэгж байгууллагад давуу байдал бий болгосон, мөнгө угаасан гэх хэрэгт Эрүүгийн хуулийн 22.5 дугаар зүйлийн 1 /Хахууль өгөх/, 22.1 дүгээр зүйлийн 1 /Эрх мэдэл, албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглах/, 18.6 дугаар зүйлийн 2.2 /Мөнгө угаах/, 2002 оны Эрүүгийн хуулийн 263 дугаар зүйлийн 263.2 /Төрийн албан тушаалтан албаны эрх мэдэл буюу албан тушаалын байдлаа урвуулах/-т зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэн Сүхбаатар дүүргийн эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд;
- Нийслэлийн соёл, урлагийн газрын Урлагийн хэлтсийн даргаар ажиллаж байсан Э.Ц нь эрх мэдэл, албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж, төрийн бус байгууллагаар дамжуулан ажил гүйцэтгэх гэрээ байгуулж, гэрээ дүгнэсэн баримтуудад гарын үсэг зурж, төлбөр шилжүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлэн Нийслэлийн соёл, урлагийн газарт их хэмжээний хохирол учруулсан гэх хэрэгт Эрүүгийн хуулийн 22.1 дүгээр зүйлийн 2 /Эрх мэдэл, албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглах/-т зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэн Чингэлтэй дүүргийн эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд;
- Иргэн Л.Э, С.А нар нь дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд хянагдаж байсан хэргийн хариуцагч “Б” ХХК-д давуу байдал бий болгох зорилгоор шүүгчид хахууль өгсөн гэх хэрэгт Эрүүгийн хуулийн 22.5 дугаар зүйлийн 1 /Хахууль өгөх/-т зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэн Баянзүрх дүүргийн эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд тус тус шилжүүлжээ.
Ташрамд дурдахад сайд асан Т.Бадамжунайг Шувуу ажиллагааны хүрээнд энэ оны дөрөвдүгээр сарын 5-нд Филиппин улсаас авчирч, тухайн сарын 7-ноос эхлэн цагдан хорьж байв. Улмаар түүнд хилээр гарахыг хориглох, хязгаарлалт тогтоох таслан сэргийлэх арга хэмжээ авч шийдвэрлэсэн юм. [3]
Эх сурвалж: УЕПГ
Оюутнууд автобусаар хөнгөлөлттэй зорчих картаа цахимаар захиална
Posted By
Алсын Хараа
On
In
Нийгэм |
No Comments
/МОНЦАМЭ/. Автобусны хөнгөлөлтийн эрхтэй картын захиалгыг энэ хичээлийн жилд төрийн цахим үйлчилгээний нэгдсэн систем E-Mongolia платформоор өнөөдрөөс эхлэн цахимаар авч болно.
Ингэхдээ зөвхөн их, дээд сургуулийн дипломын болон бакалаврын өдрийн ангид шинээр элсэн суралцагч, анх удаа тус картыг авах тохиолдолд цахимаар захиалах боломжтой. Шаардлага хангасан оюутнууд E-Mongolia гар утасны аппликэйшн, e-mongolia.mn порталаар нэвтэрч “Оюутны автобусны карт захиалах” үйлчилгээг сонгон картаа захиална.
Автобусны хөнгөлөлттэй картыг өмнө нь авч байсан оюутан дахин захиалахдаа нийслэлийн Үйлчилгээний нэгдсэн төвүүдэд хандана. Харин оюутны мэдээлэл бүртгэгдээгүй тохиолдолд сургуулийнхаа сургалтын албанд хандаж мэдээллээ шалгуулна. Мөн хөнгөлөлттэй карттай оюутнууд Umoney карт борлуулах, цэнэглэх гэрээт цэгүүд, их, дээд сургуулиудад ажиллах явуулын цэг дээр очиж картаа идэвхжүүлэх юм.
Их, дээд сургууль, коллеж, мэргэжлийн болон техникийн боловсролын сургалтын байгууллагын суралцагч, оюутнууд нийтийн тээврийн хэрэгслээр сард 44 удаа хөнгөлөлттэй зорчдог.
АНУ-ын их дээд сургуульд хүүхдээ сургах эцэг эхчүүдэд зориулав
Posted By
Алсын Хараа
On
In
Боловсрол |
No Comments
МУИС-ийн ОУХС төгсгөсөн шавь Н.Болортуяагийн нийтлэлийг оруулах нь зүйтэй гэж үзлээ. Цаг үеийн чухал сэдэв. Эцэг эхчүүд, хүүхдүүд ч өөрсдөө зайлшгүй мэдэж байх асуудал. АНУ-д англи хэлний багш нарыг олноор нь бэлтгэнэ гэсэн хүлээлт үүсээд байгаа. Монгол-Америкийн харилцаа соёл боловсрол, хүмүүнлэгийн салбартаа гүнзгийрэх ирээдүй харагдаж байна. Ийм үед хэн хүнгүй сэтгэл чилээх асуудалд дор тодорхой хариулт өгчээ. Миний бие энэхүү мэдээллийг бэлтгэхийн тулд 140 гаруй их сургуулийг бүрэн судалсан. Мөн хамгийн сүүлийн үеийн бодит тоон мэдээллийг оруулсан. Үүний тулд 42 их сургуулийн financial aid workshop-д өөрийн биеэр сууж, тухайн сургуулиудын элсэлтийн комисс, суралцагч оюутан, көүчүүдтэй холбоо тогтоож яг үнэн зөв мэдээлэл хүргэж байгаа болно. Анхааралдаа авна уу.
Судлаач-профессор Д.Баярхүү
[4]Насанжаргалын Болортуяа
Тэтгэлэг, санхүүгийн тусламж
Америкийн магадлан итгэмжлэгдсэн их дээд сургуулиудын төлбөр маш үнэтэй. Хүүхдээ их сургуульд хэрхэн амжилттай бэлтгэж оруулах вэ гэдэгтэй зэрэгцээд тэнцээд орлоо гэхэд төлбөрийг нь яаж төлөх вэ гэх “толгойны өвчин” араас нь гарч ирдэг. Ийм зовнил бараг бүх эцэг эхчүүдэд бий. Жилийн $60,000-$90,000 сургалтын төлбөр гэдэг бол бодохоос ч түгшмээр.
Тэр айдсаасаа үүдээд эцэг эхчүүд “амьдардаг мужийнхаа аль нэг сургуульд л оруулъя, бүр болохгүй бол 2 жилийн сургалттай коммунити коллежид оруулаад, 3 дугаар курсээс нь их сургууль руу шилжүүлбэл арай хямд зардалтай байдаг гэнэ” гэх зэргээр харах өнцгөө хязгаарлаж, хүүхдүүддээ боломж олгодоггүй.
Гэтэл үнэндээ тэгтлээ сандрах хэрэггүй юм. Америкийн магадлан итгэмжлэгдсэн, босго өндөр их сургуулиудаас бараг дийлэнх нь буюу 2387 сургууль сургалтын тэтгэлэг, санхүүгийн буцалтгүй тусламж үзүүлдэг юм билээ шүү. Дэлхийн шилдэг их сургуулиудад ар гэр нь санхүүгийн бололцоотой ч тэтгэлгээр суралцдаг хэдэн мянган оюутнууд бий. Түүний нэгэн адил сурлага сайтай ч санхүүгийн боломж тааруу оюутнуудад бүр тэднээс ч илүү боломжууд гарч ирдэг. Тиймээс эцэг эхчүүд хүүхдүүддээ боломж олгон, тэдний оюуны шандсыг сорьж, шилдэг топ их сургуулиуд руу материалыг нь зоригтойгоор явуулаарай гэж зөвлөх байна. Америкийн их сургуулиуд элсэгчдийг дараах байдлаар тэнцүүлж авдаг.
1. Need blind admissions
Энэ нь тухайн хүүхдийн ар гэрийн санхүүгийн байдал сургуульд тэнцэх шийдвэрт огт нөлөөлөхгүй гэсэн үг. Өргөдөл гаргагчдын газарзүйн байрлал, иргэншлийн статус зэрэг хүчин зүйлүүдээс хамаарч дотроо хэд хэдэн категорид хуваагддаг. Үүнд:
-үх элсэгчдэд ижил тэгш боломж олгодог сургуулиуд. Одоогоор 7 сургууль 100%-ийн тэтгэлэг, санхүүгийн тусламжийг хэн гэдгээс нь үл хамааран санал болгож байна. Өөрөөр хэлбэл тухайн хүүхэд аль улсын иргэншилтэй байх нь огт хамаагүй, бичиг баримттай, баримтгүй эсэх нь ч хамааралгүй юм. Америкийн иргэн биш, ногоон картгүй хэдий ч тэтгэлгээр сурдаг, онц сурдаг оюутнууд энэ шалгуурыг хангадаг. Мөн Монголоос тэтгэлэг авсан хүүхдүүдийн дийлэнх нь энэ ангилалд багтдаг.
Нэгэнт бүх хүүхдүүдэд ижил тэнцүү боломж олгодог учир тэнцэх нь л чухал. Маш өрсөлдөөнтэй тул шалгаруулалт нь мерит зарчмаар явагддаг. Өндөр GPA, маш сайн SAT/ACT оноог голлох шалгуур болгоно. Мөн академик болон бусад чиглэлээр онцгой амжилт гаргасан бол давуу тал болно.
Хэрэв тэнцвэл сургалтын төлбөр, дотуур байр, хоол, хичээлийн хэрэглэгдэхүүн бүх зүйлийг сургууль хариуцна. Эдгээр сургуулиудын заримаас нь дурдвал Harvard University, Yale University, Princeton University, MIT зэрэг юм.
-Хоёр дахь ангилал нь зөвхөн АНУ-д ахлах сургууль төгссөн оюутнуудад тэтгэлэг, буцалтгүй тусламж олгоно. Энэ хэсэгт сургууль тус бүр өөр өөрийн ялгаатай бодлого баримтална. Тухайлбал Стэнфордын их сургууль АНУ-иргэн, ногоон карттай иргэн, мөн бичиг баримтгүй буюу ногоон карт хүлээж байгаа элсэгчдэд need blind-р тэтгэлэг олгодог. Гадаадын оюутнууд үүнд хамаарахгүй тиймээс АНУ-д ахлах сургууль төгссөн хүүхдэд давуу тал болно. Үүнд сургуулийн төлбөр, дотуур байр, хоолны зардал орно. Стэнфордын их сургуультай төстэй бодлоготой 60 орчим хувийн сургуулиуд байдаг. Санхүүгийн тусламж, тэтгэлэг нь тухайн сургуулийн дотоод бодлого, санхүүгийн чадавхи, бусад зүйлтэй холбоотой байдаг тул бүх сургууль ижил зарчимтай биш. Тиймээс сонирхсон сургуулийнхаа вэбсайт руу ороод дэлгэрэнгүй мэдээлэл авах хэрэгтэй.
2. Need based admissions
Энэ нь тухайн хүүхдийн санхүүгийн байдал сургуульд тэнцэх шийдвэр гаргалтанд нөлөөлнө гэсэн үг. Шалгуур нь ар гэрийн санхүүгийн байдал, өрхийн жилийн орлогоос хамаарч санхүүгийн эргэн төлөлттэй болон төлөлтгүй тусламж үзүүлнэ. Мөн л сургууль тус бүрийн баримталж буй бодлогоос хамаарч ялгаатай. Бодит жишээн дээр тайлбарлая.
-Харвардын их сургууль жилийн өрхийн орлого нь (adjusted income) $75,000 түүнээс доош бол сургалтын төлбөрийг 100% хөнгөлнө, $75,000-$150,000 хооронд бол нийт сургалтын төлбөрийн 0-10 хүртэлх хувийг хувийн зардлаар төлөхийг, $150,000 түүнээс дээш орлоготой бол 10% түүнээс дээш хувиар хувь тэнцүүлж төлөхийг шаарддаг. Стэнфордын их сургууль жилийн өрхийн орлого $100,000 түүнээс доош бол сургалтын төлбөр, дотуур байр, хоолны зардлаас 100% чөлөөлнө, $100,000-$150,000 бол сургалтын төлбөрөөс чөлөөлнө, хэрэв $150,000 дээш бол санхүүгийн хэрэгцээг нь үндэслэн хувь тэнцүүлж хөнгөлнө эсвэл чөлөөлнө. Колумбын их сургууль жилийн өрхийн орлого $66,000 түүнээс доош бол 100% сургалтын төлбөр, байр хоолны зардлыг хариуцдаг. Гэх мэтчилэн сургууль бүр өөр өөрийн босго шалгууртай.
-Need based admission ихэнх тохиолдолд мужийн дотоодын оюутнуудад илүү таатай нөхцөлтэй байдаг. Зарим сургууль дотоодын оюутандаа 100% хөнгөлөлт үзүүлээд өөр мужаас ирж суралцаж буй оюутнуудад тодорхой хэмжээнд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлж, үлдсэнийг нь зээл болон бусад хэлбэрээр төлнө гэх зэргээр тодорхой шаардлагууд тавьдаг. Зарим тохиолдолд GPA 3.5 түүнээс дээш, SAT багадаа 1100 байх ёстой гэсэн мерит шалгуур эсвэл тухайн мужид сүүлийн 12 сарын турш амьдарсан байх ёстой гэх мэтийн төрөл бүрийн шалгуур тавигдсан байх нь бий. Гэхдээ энэ бол цөөхөн сургуульд л тавигддаг шаардлагууд. Ихэнхи нь танай гэр бүлийн санхүүгийн нөхцөлд нэлээн дөхөж ирсэн хөнгөхөн шаардлагууд байдаг. Тиймээс битгий урам хугараарай.
Дээр дурдсан жишээнээс харахад хувийн сургуулиуд буюу дэлхийд чансаагаараа дээгүүрт ордог шилдэг сургуулиуд тухайн хүүхдийн хэн болохыг нь үл харгалзан тэтгэлэг өгөх бололцоотой байдаг.
Учир нь тэдгээр сургуулиудын төгсөгчдийн холбоо маш сайн эргэх холбоотой ажилладаг, сургуульдаа хандив тусламж ихээр өгдөг. Мөн хувь хүн, корпорэйтүүдээс хандив, санхүүжилт асар ихээр орж ирдэг учир хэдий төлбөр өндөртэй ч, үнэхээр шилдэг хүүхдүүдэд тэтгэлгийг харамгүй өгдөг. Тиймээс хүүхдүүдийнхээ хичээлийг сайн давтуулж, тэднийг оюунаараа цойлоход нь туслах, урам зориг өгөх нь эцэг эхчүүд бидний үүрэг юм. Сургуулийн өөрийн үндсэн тэтгэлгээс гадна олон нэр төрлийн, нэрэмжит тэтгэлгүүд нэлээд их бий. Sony-н тэтгэлэг, Кока колагийн тэтгэлэг гэх мэт. Need blind-р санхүүгийн тусламж олгодог сургуулиудад Merit болон Athletic scholarship байдаггүй. Харин need blind байхгүй сургуулиуд merit scholarship заавал санал болгосон байдаг. Тиймээс дахин хэлье, сургуулийн өөрийнх нь вэбсайтыг сайн судлаарай.
3. In- state colleges
Хэрэв хүүхэд тань шилдгүүдэд тэнцэхгүй, тэнцээд тэтгэлэг авах шалгуур хангаагүй тохиолдолд мужийнхаа сургуулиуд дээр тогтоорой. Хамгийн сайн сургуулиуд америкийн баруун зүүн хоёр эрэгт голдуу бий. Зүүн эргийн сургуулиуд бол дандаа топ их сургуулиуд. Баруун эрэгт Калифорни мужид Калифорнийн их сургууль, түүний 8 салбар сургууль+ Берклигийн их сургууль, Стэнфордын их сургууль гэх мэт бий. Монголчууд олноор амьдардаг мужуудад том сургуулиуд ховор. Гол төлөв дунд зэрэглэлийн сургуулиуд бий. Түүнийг яаж ялгах вэ гэвэл acceptance rate-г нь харах хэрэгтэй. Тухайлбал Сиаттлд University of Washington гэж сургууль бий. Acceptance rate нь 53.3% буюу нийт шаардлага хангасан элсэгчдийн хоёр хүн тутмын нэг нь тэнцэнэ гэсэн үг. Үндсэндээ acceptance rate 50 хувиас дээш бол өрсөлдөөн бага гэсэн үг. Өрсөлдөөн ихтэй чанга сургуулиудын acceptance rate 20% дотор л байдаг. Тиймээс өрсөлдөөн ихтэй сургуулиудын босго өндөр, шалгуур чанга, түүнийгээ дагаад дан шилдэгүүд суралцдаг, тэднийг сургахын тулд тэтгэлгийг харамгүй санал болгодог.
4. FAFSA/ CSS - өргөдлийн маягт
Тэтгэлэг, санхүүгийн тусламж авахын тулд FAFSA бөглөж явуулна. Үүнийг заавал бөглөнө. FAFSA-д өгөгдсөн гэр бүлийн санхүүгийн мэдээлэл дээр үндэслэн танай хүүхдэд хэдэн хувийн тэтгэлэг ямар хэлбэрээр олгох тухай шийдвэр гаргадаг. Өргөдөл гаргахад төлбөргүй. FAFSA нь жил бүрийн 10 сарын 1-нд нээгдэнэ, өргөдлийн маягтыг хүлээж авах эцсийн хугацаа элсэлтийн өргөдлийн эцсийн хугацаанаас ялгаатай байдаг. 2024-2025 оны хичээлийн жилийн тэтгэлэг, санхүүгийн тусламжийн өргөдлийг энэ жил хүлээж авна. Шийдвэрийг 2022 оны татвар төлсөн байдлыг харгалзан гаргана.
-FAFSA early decision deadline Nov 15, 2023
-Regular decision Feb 15, 2024
-Transfer March 01, 2024
-Combined plan March 01, 2024
(эх сурвалж; Колумбын их сургууль)
Зарим томоохон сургуулиуд FAFSA-гаас гадна CSS profile бөглөхийг давхар шаарддаг. Нэг өргөдлийн маягт 25$ үнэтэй. Нэмэлт сургууль тус бүрт $16 төлж CSS профайлаа явуулна. 10-р сарын 01-нд нээгдэнэ.
5. Fee waiver - төлбөрөөс чөлөөлөгдөх
Их сургуулиуд руу өргөдлөө явуулахад маш үнэтэй. Нэг сургуулийн бүртгэлийн хураамж дунджаар $75. Хэрэв 15 сургууль руу апплекэйшнээ явуулбал $1125, 30 сургууль $2250, 40 сургууль $3000 гэх мэтээр зөвхөн бүртгэлийн хураамжинд маш их мөнгө төлнө. Энэ төлбөрөөс үүдээд олон сургууль руу материалаа явуулж чадахгүй хүүхдүүд их бий. Гэтэл энэ төлбөрөөс чөлөөлөгдөж болдог. Сургууль бүрт need based-н доод босго бий. Жишээ дурдахад Колумбын их сургууль өрхийн жилийн орлого $66,000 доош бол бүртгэлийн хураамжнаас чөлөөлдөг. Энэ нь тэдний need based admissions доод босго юм.
Бүртгэлийн хураамжнаас чөлөөлөгдөх нийтлэг шалгуур нь:
- сургууль дээрээ өдрийн хоол үнэгүй иддэг бол
- өрхийн жилийн орлого $…с бага бол
- улсын аливаа тусламж, хөнгөлөлт эдэлдэг бол
- бүтэн болон хагас өнчин бол гэх мэтийн шаардлагууд тавигддаг.
Эдгээр шаардлагуудаас нэгийг л хангахад үнэ төлбөргүй өргөдлийн маягтаа явуулж болно.
6. Parents contribution, work-study program
Таны хүүхэд дэлхийн шилдэг их сургуульд тэнцсэн. Сургууль нь тэтгэлэг санал болгосон, гэвч 100%-ийн тэтгэлэг биш 75% тэтгэлэг байсан. Үлдсэн 25% нь $10,200. Гэтэл танай гэр бүл түүнийг төлж чадахгүй. Тэр тохиолдолд яах вэ?
Ийм тохиолдол олон гарна. Энэ үед сургуулиуд маш хөнгөлөлттэй нөхцөл бүхий зээл санал болгоно, эсвэл тухайн оюутанд сургууль дээрээ болон сургуулийнхаа ойролцоо хичээлийнхээ хажуугаар ажил хийж төлбөрийн дутуугаа нөхөх боломж олгодог. Ийм хөтөлбөрүүд ихэнх сургууль дээр байгаа. Түүнийг их сургуулийн өргөдлөө явуулахаасаа өмнө судлах хэрэгтэй.
Бодит жишээ:
Стэнфордын их сургуулийн 2024-2025 оны хичээлийн жилд 1-р курсын оюутны сургалтын төлбөр, дотуур байр, хоол бусад зардлууд нийлээд жилийн $89,333 болно. Өрхийн орлого нь $150,000 дээш бол тухайн хүүхдэд $64,033 тэтгэлэг олгоод, parents contribution буюу гэр бүлээс нь $20,300 төлөхийг шаардана. Харин өрхийн орлого нь $100,000 түүнээс доош бол $76,833 тэтгэлэг олгож, $5000-н төлбөрийн үлдэгдэлд оюутанд ажил хийх боломж мөн $7,500-т federal/state grant авах боломжоор хангана.
Мужийн дотоодын сургуулиуд хэдийгээр тун төсөр санхүүтэй боловч улсын болон мужийн grant авах, хүүгүй зээл олгох зэрэг иргэдээ, хүүхдүүдийнхээ ирээдүйг бодсон олон боломжуудыг санал болгодог. Иймээс ухаалаг, зөв алхам хийж чадвал сургалтын төлбөрийн “дарамт”-гүйгээр хүүхдээ сайн сургуульд сургаж болох юм.
Дэндүү урт бичвэр болсон тул ерөнхий мэдээлэл өгөөд энд хүрээд өндөрлөе. Pell Grant, Cal Grant, athletic scholarship гэх мэт олон мэдээллийг энд дурдалгүй орхисон. Эцэг эхчүүд Та бүхэн мэдлэггүйгээсээ болж хүүхдийнхээ боломжийг битгий үгүй хийгээрэй, зоригтойгоор зүтгээд үзээрэй гэж зөвлөе. Амжилт!