Хүний эс, эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгахтай холбоотой асуудал нийгэмд шүүмжлэл дагуулж буй. 

Энэ талаар Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзориг мэдэгдэл хийхдээ "Зүрх нь зогсоогүй амьд хүнээс эд, эрхтнийг нь авсан мэтээр мэдээлэл түгээж байгаа нь туйлын хариуцлагагүй үйлдэл юм" гэжээ.

Мөн тэрбээр "Эрүүл Мэндийн Яамны зүгээс мэдээллийг авсан даруйд уг асуудлаар дүгнэлт гаргах баг томилж, хяналт шалгалтын үйл ажиллагааг эхлүүлсэн. Албан ёсны дүгнэлт гарч, үүссэн нөхцөл байдлыг бүрэн тогтоосны дараа ямар нэгэн буруутай үйл ажиллагаа явагдсан эсэх талаар үндэслэлтэй, тэнцвэртэй мэдээллийг хүргэх болно.

Ер нь амьгүй донороос эс, эд, эрхтэн авах зөвшөөрөл авах үйл явц нь амаргүй нөхцөлд явагддаг. Ойр дотны хүнээ алдаж, уй гашууд автсан ар гэрийнхэнд донор болох санал тавьж, тайлбарлан ойлгуулахад маш хүнд байдаг.

Нийгмийн сүлжээгээр “зүрх нь зогсоогүй амьд хүн”-ээс эд, эрхтнийг нь авсан мэтээр мэдээлэл түгээж байгаа нь туйлын хариуцлагагүй үйлдэл юм.

Донорын тухай хуулийн 15.1-д “тархины үхэлтэй нь тогтоогдсон донороос эс, эд, эрхтэн авна”, 15.3-т “амьгүй донороос эс, эд, эрхтэн авахдаа зүрхний үйл ажиллагааг зохиомлоор удирдана” гэж маш тодорхой зохицуулсан байна.

Хүний тархины бүх үйл ажиллагаа эргэж сэргэшгүйгээр алдагдахыг тархины үхэл гэж үздэг. Харин амьсгал, зүрх судасны үйл ажиллагааг нь эмийн бэлдмэл, аппаратын тусламжтай зохиомлоор дэмжиж, тодорхой хугацаанд цусан хангамжийг тогтвортой байлгаж, эс, эд, эрхтнийг шилжүүлэн суулгах боломжийг бүрдүүлдэг. Үүнийг амьд байхад нь хүний эд, эрхтнийг авсан мэтээр ташаа ойлголт төрүүлж болохгүй" гэжээ.

"Буруу ташаа мэдээллийн улмаас иргэд донор болохоос татгалзаж, донор олдохгүйд хүрэх сөрөг үр дагавартай"

Мөн тэрбээр "Харин шөрмөс зэрэг судасжилтгүй эдийг амьсгал, зүрхний үйл ажиллагаа зогссоны дараа авч, шилжүүлэн суулгаж болдог тул аппаратыг салгаж, зүрх зогссоноос хойш ч гэсэн эс, эд, эрхтэн авах ажилбар тодорхой хугацаанд үргэлжилдэг.

Энэ удаагийн тохиолдолд тухайн өдрийн 21:57-д донорыг аппаратаас салгаж, зүрх зогссон ч судас, шөрмөс зэрэг эдийг авах ажилбар үргэлжилсэн гэсэн үг.

Аппарат салгаж, донорын зүрх зогссон цагийг ар гэрийнхний хүсэлтийн дагуу мессежээр мэдээлдэг нь шашны зан үйл гүйцэлдүүлэхтэй холбоотой юм.

Энэ удаагийн тохиолдол бидэнд амьгүй донороос эс, эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгах харилцааг зохицуулсан эрх зүйн орчныг улам боловсронгуй болгох хэрэгцээ шаардлага байгааг харууллаа. Юуны өмнө нийгмийн даатгалд хамрагдсан эсэхээс үл хамаарч амьгүй донорт оршуулгын тэтгэмж олгох асуудлыг шийдвэрлэх шаардлагатай байна. Үүний тулд Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг Засгийн газарт ойрын хугацаанд хэлэлцүүлж, шийдвэрлүүлэх болно.

Мөн Донорын тухай хуулийг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой дөрвөн журмын зохицуулалтыг нарийвчилж, шинэчлэх, шинээр боловсруулах шаардлагатай байна. Энэ чиглэлээр холбогдох албаны хүмүүст үүрэг өгч, ажиллуулж байна.

Цаашид амьгүй донороос эс, эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгахтай холбоотой аливаа асуудалд ул суурьтай хандаж, мэдээллийн үнэн зөвийг баталгаажуулсны дараа тэнцвэртэй мэдээлэл түгээж байх нь чухал байна.

Олон хүнд амьдрал бэлэглэсэн донор, түүний үр хүүхэд, ар гэрийнхэнд гүн талархал илэрхийлж байна. Зөрүүтэй мэдээллийн улмаас нийгэмд бухимдал үүсгэсэнд ард иргэдээсээ уучлал хүсэж байна" хэмээн Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзориг мэдээллээ.

С.САРУУЛ

Манай улс 2021 онд 721ш, 91230кг, 2022 онд 296ш 72567.72кг,  давхардсан тоогоор 296 нэр төрлийн электрон тамхи импортолсон байна. Бид энэ удаа электрон тамхины орц найрлага болон олон улс болон манай улсад импортлох, худалдаалах эрх зүйн орчны талаар мэдээлэл авахаар Гаалийн төв лабораторийн шинжээч, Гаалийн улсын ахлах байцаагч Б.Мөнхцацралаас тодрууллаа.

-Электрон тамхины талаар товч ойлголт өгөөч, хэзээнээс хүмүүс хэрэглэх болсон бэ?

-Электрон тамхийг 2003-2008 онд Хятадын эм зүйч Хон Лик зохион бүтээсэн. Энэ нь зайны бүрэлдэхүүн хэсгээс гадна шингэний уусмал бүхий зэвэрдэггүй гангаар хийсэн халагч хэсгүүдээс бүрдэнэ. Төхөөрөмжийг ажиллуулах үед зай нь халагч хэсгийг 3180С хүртэл халааж, тэр нь шингэнийг ууршуулж, хэрэглэгчийн амьсгалах манан хэлбэрээр ялгаруулдаг. Тиймээс электрон тамхины хэрэглээг vaping гэж нэрлэдэг. Энэ нь харьцангуй шинэ бүтээгдэхүүн.

-Электрон тамхинд шинжилгээ хийж үзэхэд орц найрлага нь ямар бодис агуулагддаг вэ? эдгээр нь хүний эрүүл мэндэд хор нөлөө үзүүлдэг үү?

-Электрон тамхины шингэн хэсэг нь nicotine, glycerol, propylene glycol, болон үнэр, амт оруулагч зэргийг агуулдаг. Эдгээрийг тус тусад нь тайлбарлавал…

Nicotine нь байгалийн гаралтай алкалоид бөгөөд маш хүчтэй донтуулагч бодис. Янжуур тамхинд агуулагдах никотины зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээ нь MNS 5024:2013 стандартын дагуу 1,3 мг байдаг (Жишээ нь: ESSE Change 0.3мг, Parliament 0,8мг). Харин зарим электрон тамхинд энэ үзүүлэлт 25-100 мг байна.

Электрон тамхины үндсэн найрлага болох Glycerol болон Propylene glycol нь чихэрлэг амттай, өнгөгүй шингэн бөгөөд хүнс, эм, entertainment үйлдвэрлэл гэх мэтээр маш өргөн хэрэглээтэй. Гэвч эдгээр бодисууд нь Formaldehyde, Acetaldehyde, Acrolein болон задардаг. (энэ талаар олон улсын эрдэмтэд судалгаанууд байдаг ба энэ АНУ-ын California-н Их Сургуулийн эрүүл мэндийн тэнхим болон анагаахын сургуулийн эрдэмтдийн хийсэн судалгаа, эрдэм шинжилгээний өгүүлэл байна.)

Glycerol, Propylene glycol эсвэл эдгээрийн холимог эсвэл дангаараа электрон тамхины шингэний үндсэн найрлага бөгөөд бүх е-тамхинд найрлагад байгаа.

Олон улсад электрон тамхины хэрэглээг хэрхэн авч үзэж, зохицуулдаг вэ?

–Дэлхий дээрх никотин агуулсан эсвэл никотингүй электрон тамхины эрх зүйн байдлыг дараах газрын зургаас харж болно.

ф Дэлхий нийтээр Covid-ийн идэвхтэй үе намжсаны дараа электрон тамхины асуудал анхаарал татаж байна.

Дэлхийн тамхины хяналтын төв байгууллагаас гаргасан судалгаагаар 37 улс электрон тамхи худалдаалахыг хориглосон.

Австри, Бельги, Канад, Ирланд, Итали, БНСУ, Норвеги зэрэг 73 улс худалдаалахыг зөвшөөрч байгаа ч борлуулах газар, нас, цаг зэргийг журамласан байдаг. Тухайлбал: Австрали улсад электрон тамхины зах зээл өсөн нэмэгдэж байгаа нь хүүхэд, өсвөр үеийнхний тамхи татах, никотин донтолтыг нэмэгдүүлж байгаа судалгаа гарч, үүнээс болгоомжлон Австралийн засгийн газраас никотин агуулсан эсэхээс үл хамааран бүх электрон тамхийг эмчийн жоргүйгээр худалдахыг хориглохоор болж байна. Энэ талаар тус улсын Эрүүл мэндийн сайд нь 2023.05.02-нд мэдэгдэл хийсэн.

Энэ дээр дурдсан агуулга найрлагын эрсдэл, хор уршгаас гадна огт тамхи татдаггүй байсан өсвөр насны хүүхдүүдийг тамхинд оруулах, донтуулах сөрөг үр дагавар гарч байна.

– Гаалийн хяналт шалгалтаар илрүүлсэн электрон тамхитай холбоотой ямар зөрчлүүд гарч байна вэ? Манай улсын хувьд электрон тамхи импортлоход ямар эрх зүйн зохицуулалттай байдаг вэ?

– “Тамхины хяналтын тухай” хуулийн шинэчилсэн найруулга 2005 онд батлагдан 2012, 2015-3, 2019, 2022-2, 2023 онд тус тус нэмэлт өөрчлөлт орсон бөгөөд электрон тамхины тухай хараахан тусгагдаагүй байна. ЭМЯ-с нэмэлт өөрчлөлт оруулахаар ажлын хэсэг ажиллаж байгаа бөгөөд уг нэмэлт өөрчлөлтөөр бидний яриад байгаа электрон тамхины талаар тусгай зөвшөөрөл, техникийн зохицуулалт, татвар зэрэг нэлээд өөрчлөлт орох байх гэсэн хүлээлттэй байна.

Ер нь аливаа бараа бүтээгдэхүүний хувьд хэрэглээ ихсэх тусам хуурамч бүтээгдэхүүн дагаж ихэсдэг. Тухайлбал: Улсын хилээр “Электрон тамхины шингэн” гэж гаальд мэдүүлсэн дээжид шинжилгээ хийж үзэхэд НҮБ-ын 1961 оны “Мансууруулах эмийн тухай” конвенцын хавсралтад заагдсан каннабисын давирхайн бүрэлдэхүүн болох каннабидиол, “Шингэн тамхи” гэж мэдүүлсэн дээжид НҮБ-ын 1971 оны “Сэтгэцэд нөлөөт бодисуудын тухай” конвенцийн II жагсаалтад хамаарагдсан Дельта-9-тетрагидроканнабинол илэрсэн зэрэг зөрчлүүд гарсан.

Эх сурвалж: www.polit.mn

Ихэнх нутгаар  ойрын өдрүүдэд 30 хэм давж хална.

Мөн зарим газраар дуу цахилгаантай аадар бороо орох тул болзошгүй наршилт, нөөлөг салхи, аянга цахилгаан, үер усны аюулаас сэрэмжтэй байхыг Цаг уур, орчны шинжилгээний газар анхааруулж буй. Тиймээс наршихаас сэргийлэх зөвлөмж хүргүүлж байна.

/Flinders University/. Австралийн судлаачид хорт хавдраар өвчлөх эрсдэл болон саяхан нээсэн, хүний эс дэх генийн бүлгийн нөлөөлөл хоёр хоорондоо холбоотой болохыг тогтоожээ. Энэ талаар  “Flinders”-ийн  их сургуулийн цахим хуудсанд  баасан гарагт нийтэлжээ.

Тодруулбал, Флиндерсийн их сургуулийн эрдэмтэд өвөрмөц цагираг хэлбэрийн рибонуклейны хүчил буюу РНХ нь ДНХ-д наалдаж, эцэст нь хорт хавдар үүсгэдэг мутаци үүсгэдэг болохыг илрүүлжээ. Тэдний судалгааны тайланг “Cancer Cell” сэтгүүлд нийтэлсэн байна.

"Хүрээлэн буй орчин, генийн хүчин зүйлс нь хорт хавдрын гол шалтгаан гэж үздэг байсан бол энэхүү шинэ нээлт нь анагаах ухаан, молекул биологийн цоо шинэ салбарыг нээж байна" гэж судалгааны удирдагч Саймон Конн хэлсэн байна.

"Энэ бол олон хүний биед тохиолддог өвөрмөц генийн молекул нь ДНХ-тэй мутац үүсгэж, дотроос нь хорт хавдар үүсгэдгийн анхны жишээ юм. Мөн энэхүү нээлт нь эдгээр молекулын талаарх мэдлэгийг ашиглан хорт хавдрыг "эмчлэх магадлал хамаагүй өндөр байдаг эрт үед нь" эмчлэх боломжийг нээж байна" гэж доктор С.Конн нэмж хэлжээ.

Монгол Улс бодлогын хүрээнд улаанбурхны өвчлөлийг таслан зогсоосноо баталгаажуулах, улаануудыг хяналтад авах стратегийг хэрэгжүүлэх хүрээнд төрөлхийн улаануудын хам шинж ямар түвшинд байгааг үнэлэх ажлыг ДЭМБ, ХӨСҮТ, ЭХЭМҮТ хамтран хийж байгаа юм байна.

Дархлаажуулалтад хамрагдаагүй ээжээс урагт улаануудын өвчний халдвар дамжих тохиолдол бий

Энэ талаар ХӨСҮТ-ийн Ерөнхий захирал Ц.Билэгтсайхан “Томоохон цар тахлын дараа халдварт өвчнүүд сэргэх, дараагийн цар тахлыг үүсгэх эрсдэл өндөр болдог. Тиймээс бид болзошгүй халдварын дэгдэлтэд бэлэн байх зайлшгүй шаардлагатай.

Цар тахлын нөлөөгөөр дэлхий даяар улаанбурхан, гахайн хавдар, улаанууд /УГУ/ зэрэг халдварт өвчний эсрэг дархлаажуулалтын хувь буурсан.

Манай улсын хувьд вакцинжуулалт 0.08 хувиар буурсан үзүүлэлт байгаа.

Монгол Улс нь улаанбурхан өвчний гаралтыг таслан зогсоосон улс орны нэг. Бид өвчлөлийг таслан зогсоосноо дахин баталгаажуулах ажлыг ойрын хугацаанд дахин хийхээр бэлтгэлээ хангаж байна.

ДЭМБ-аас улаанбурхан, улаануудын өвчин дэгдэх эрсдэл өндөр байгааг анхааруулж байгаа юм.

Манай улс 2009 оноос эхлэн дархлаажуулалтын хөтөлбөртөө улаанбурхан, гахайн хавдар, улаануудын /УГУ/ вакциныг нэвтрүүлсэн. Үүнээс хойш энэ төрлийн өвчлөл бүртгэгдээгүй хэдий ч вакцин тарьж эхлэхээс өмнө дархлаажуулалтад хамрагдаагүй ээжээс урагт халдвар дамжиж, төрөлхийн улаануудын халдварын хам шинж илрэх тохиолдол бий.

Энэ хам шинжээс үүдэж сонсгол, хараа, зүрхний төрөлхийн өөрчлөлттэй хүүхэд төрөх магадлалтай байна. Тиймээс бид энэ тандалтыг хийснээр сэргийлэлтийн арга хэмжээг авах бүрэн боломжтой болох юм” хэмээлээ.

ДЭМБ-ын Монгол дахь Суурин төлөөлөгч Др.Сокорро Эскаланте “Миний бие өнгөрсөн нэгдүгээр сард Монгол Улсад ажиллахаар ирснээс хойш та бүхний бүх хүүхдийг дархлаажуулалтад хамруулах, улаанбурхан өвчнийг устгасан статусаа хадгалж үлдэхийн төлөө хичээж ажиллаж байгааг харж байна" гээд энэхүү сургалтаар дамжуулан төрөлхийн улаануудын дарамтыг тодорхойлж, цаашид авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээгээ тодорхойлох ач холбогдолтойг онцлов.

ДЭМБ-ын Номхон далайн баруун бүсийн дархлаажуулалт буюу ялангуяа улаанбурхан, улаануудын тандалт хариуцсан мэргэжилтэн, АНУ-ын Өвчний хяналт сэргийлэлтийн үндэсний төвийн улаанбурхан, улаануудын тандалт хариуцсан ахлах мэргэжилтнүүд манай улсад ирж судалгааг хэрхэн хийх талаарх зөвлөгөө, зөвлөмжийг өгч байгаа аж.

/Yonhap/. БНСУ-ын Ерөнхийлөгч Юн Сог Ёль “COVID-19” халдварын тархалттай холбогдуулан тогтоосон бүх хязгаарлалтыг үндсэндээ бүгдийг нь цуцлахаар болсныг өнөө өглөө мэдэгдлээ.

Юн Сог Ёль коронавирусний халдварын тархалттай тэмцэх асуудлаарх хурлын үеэр хэлэхдээ, “COVID-19”-өөр халдварласан өвчтөнүүдэд долоо хоног заавал тусгаарлагдах шаардлага тавьж байгааг таван өдөр болгож бууруулна гэсэн байна.

Мөн битүү орчинд амны хаалт зүүх журмыг хэвтэн эмчлүүлдэг өрөөтэй эмнэлгүүдээс бусад бүх газар цуцлахаар болсноос гадна хилээр нэвтэрсний дараа “PCR” шинжилгээ авах журмыг цуцлахаар болжээ.

Эдгээр арга хэмжээ нь ирэх зургаадугаар сарын 1-нээс буюу “COVID-19”-ийн эрсдэлийн түвшнийг “ноцтой”-гоос “анхаарах” түвшинд хүргэж бууруулах үеэс хэрэгжинэ.

Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага “COVID-19”-ийн тархалттай холбогдуулан олон улсын хэмжээнд зарласан онцгой байдлаа цуцалснаас хэдхэн өдрийн дараа дээрх шийдвэрийг гаргажээ.

УИХ-ын Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны энэ сарын 2-ны өдрийн хуралдаанаар Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзориг тус салбарын хүний нөөц, сургалт, цалин хөлсний талаар мэдээлэл хийсэн юм.

Тэрбээр мэдээлэлдээ эрүүл мэндийн салбарт нийт 63340 хүн ажиллаж байгаагийн 81.9 хувь нь эмэгтэйчүүд, 24.7 хувь нь эмч байгаа талаар дурдаад, манай улсад эмч, сувилагчийн харьцаа 1:1 буюу нэг эмчид нэг сувилагч оногдож байна гэсэн юм. Энэ үзүүлэлт олон улсын жишигт 1:3 буюу нэг эмчид гурван сувилагч оногддог талаар тэрбээр тайлбарлаад, 2022 оны байдлаар манай улсын 10 мянган хүн тутамд 189.6 эрүүл мэндийн ажилтан оногдож буйн 41.8 нь сувилагч, 41.9 нь эмч байгаа аж. Эмч, эмнэлгийн мэргэжилтний төгсөлтийн өмнөх сургалт явуулж буй 14 их, дээд сургуулийг 2022 онд төгсөгчдийн 52.0 хувийг их эмч, 20.8 хувийг эм зүйч, 22.5 хувийг сувилагч, эх баригч, 3.7 хувийг эм найруулагч,1.02 хувийг хөдөлгөөн засалч, хөдөлмөр засалч эзэлж байна. Цаашдаа эмч, мэргэжилтэн бэлдэж буй их, дээд сургуулиудыг магадлан итгэмжилж, чанаржуулах шаардлагатайг сайд тэмдэглээд, зарим хувийн сургуульд ердөө нэг анги хичээллэж байгааг жишээлэн дурдав.

Өнөөдрийн байдлаар улсын хэмжээнд 2200 орчим резидент эмч төгсөлтийн дараах сургалтад суралцаж буй бөгөөд төгсөлтийн дараах мэргэшүүлэх сургалтад суралцагчдын тоог аймгуудын саналд үндэслэн тогтоож, улсын төсвийн хөрөнгөөр санхүүжүүлдэг байна. Төгсөлтийн дараах мэргэшүүлэх сургалтад хамрагдаж төгссөн төгсөгчдөөс 350 орчим хүн гэрээнийхээ дагуу захиалга өгсөн орон нутагтаа очиж ажиллахгүй байна гэсэн судалгаа гарчээ. Анхан шатны буюу сумын эрүүл мэндийн төвүүдэд сувилагчдын хэрэгцээ хамгийн өндөр байгааг сайд мэдээлэлдээ дурдаад, сувилагчдыг нэмэгдүүлэх хэд хэдэн арга хэмжээ авч байгаа ч өргөн цар хүрээтэй болж чадахгүй байна гээд, тэрбээр Өвөрхангай аймагт хоёр жилийн хугацаатай дипломын сувилагч бэлтгэж байгаа болон эрүүл мэндийн байгууллагад ажиллаж буй үйлчлэгч, бусад туслах ажилтан, бүрэн дунд боловсролтой иргэдээс туслах сувилагч бэлтгэж байгаа талаар танилцуулсан юм. Мөн эмчийн хэрэгцээ шаардлага өндөр байгааг ч дурдлаа. Салбарын төрийн захиргааны төв байгууллага, агентлаг, харьяа газруудын боловсон хүчний томилгоо ихээхэн удаашралтай байгаа нь мөнхүү хүндрэл үүсгэж буйг ярив.

Эдгээрийн зэрэгцээ томоохон эмнэлгүүдийн бүтцийг шинэчлэн баталж, мөрдүүлэх, боловсронгуй болгох шаардлагатайг Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзориг мэдээлэлдээ дурдаж, Эрүүл мэндийн тухай болон Нийгмийн эрүүл мэндийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслүүдэд яамдаас санал авч, УИХ-д өргөн барихад бэлэн болоод байгааг онцолж, хуулийн төсөлд төлөөлөн удирдах зөвлөлийн эрх хэмжээтэй холбоотой асуудалд өөрчлөлт оруулахаар тусгасныг дэмжиж өгөхийг хүсэв. Эрүүл мэнд, эмнэлгийн байгууллагуудад ТУЗ байх шаардлагагүй гэж сайд үзэж буй аж.

Эрүүл мэндийн салбарын цалин хөлсний сан 2016 оноос өнөөдрийг хүртэл үндсэндээ хоёр дахин нэмэгджээ. Засгийн газрын 107 дугаар тогтоолоор цалингийн доод жишгийг тогтоосон бөгөөд одоогийн байдлаар эрүүл мэндийн салбарын ажилтнуудын цалин хөлсний дундаж хэмжээ 1.5 сая төгрөг байна. Үүний дотор өрхийн эрүүл мэндийн төвүүдийн эмч, ажилтнуудын цалингийн дундаж 2.3 сая төгрөг буюу салбартаа хамгийн өндөр байгаа аж. Харин сумдын эрүүл мэндийн төвүүдийн цалингийн дундаж 1.2-1.4 сая төгрөг байна. Иймд сумдын эрүүл мэндийн төвийн эмч нар, үйлчилгээний ажилчдын цалинг энэ оны долдугаар сараас 30 хүртэл хувиар нэмэгдүүлэхээр ажиллаж байгаагаа Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзориг танилцуулав.

Цаашид холбогдох хууль, тогтоомжид зохих өөрчлөлтүүдийг оруулж, аймаг, сумдын эрүүл мэндийн газар, эмнэлгийн удирдлагуудыг тогтвортой ажиллах нөхцөл бүрдүүлэх, салбарын ажилтнуудын эрсдлийн даатгалын тогтолцоог боловсронгуй болгох, байгууллагын болон мэргэжилтний хариуцлагын даатгал бий болгох талаар Санхүүгийн зохицуулах хороотой, мэргэжлийн чиглэл, индексийг шинэчлэх, эмч, сувилагчийн харьцааг 1:3 болгож бэлтгэх, сургалтын орчныг сайжруулах талаар Боловсрол, шинжлэх ухааны яамтай, хөдөлмөрийн хүнд, хортой нөхцөлд хамаарах ажил мэргэжлийн жагсаалтыг шинэчлэх, цалин хөлсийг нэмэгдүүлэх талаар Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яамтай тус тус хамтран ажиллаж байгаагаа тэрбээр танилцуулав. Эмч, эмнэлгийн ажилтнуудын нийгмийн баталгааг хангах, орон сууцны хангамжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор Худалдаа хөгжлийн банктай хамтран ажиллах санамж бичиг байгуулсан байна.

Эрүүл мэндийн салбарт сүүлийн 80 жилд бэлтгэсэн нийт боловсон хүчний 90-ээс дээш хувийг 1942 онд байгуулсан АШУҮИС бэлтгэсэн бөгөөд сүүлийн таван жилд тус сургуулийн элсэгчдийн тоо тасралтгүй өссөөр байгаа юм. Эмч, эмнэлгийн мэргэжилтнүүдийг бэлтгэх төгсөлтийн өмнөх сургалт Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын эрхлэх асуудлын хүрээнд явж буй бол төгсөлтийн дараах мэргэшүүлэх сургалт Эрүүл мэндийн сайдад харъяалагдаж байна. Үүнээс болж боловсон хүчнийг салбарын хэрэгцээнд суурилж бэлтгэх бодлого алдагдаж, эмч, сувилагч, мэргэжилтнүүдийн харьцаа ихээхэн алдагдаад байгаа юм. Иймд Дархан-Уул аймаг дахь АШУҮИС-ийн харьяа сургуулийн зөвхөн сувилагч бэлтгэх чиглэлээр зохион байгуулж байгаа ажээ.

Эрүүл мэндийн сайд болон Ажлын хэсгийн мэдээллийг сонссоны дараа Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны дарга П.Анужин үг хэлж, 2020-2022 онд Японд өндөр настныг асрах ажил хийхээр 90 орчим сувилагч гарч явсан, Ковид-19 цар тахлын ажлын ачааллаас шалтгаалан 600 гаруй эмч, сувилагч ажлаасаа гарсан гэх мэт тоо баримтыг дурдан, зөвхөн энэ салбарт бус нийгэм, эдийн засгийн бүхий л салбарт тулгараад байгаа алдсан хүний нөөцийг нөхөх, нийгмийн баталгааг хангах, цалин хангамжийг шийдвэрлэх зэрэг асуудлуудаар идэвх санаачилга гаргаж ажиллахыг байнгын хорооны гишүүдэд зөвлөлөө.

Эрүүл мэндийн сайдын 2021 оны А/813 дугаар тушаалын дагуу иргэд лавлагаа шатлалын эмнэлэгт үзүүлэхдээ анхан шатны эрүүл мэндийн байгууллагаас 13А маягт буюу үйлчлүүлэгчийн онош, лавлагаа шатлалд илгээх болсон шалтгааныг үндэслэлийн хамт бичсэн мэдээлэл бүхий илгээх бичгийг заавал авч очдог.

Эрүүл мэндийн яам, Цахим хөгжил, харилцаа, холбооны яамнаас өгсөн чиглэлийн дагуу Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газар өөрийн цахим систем болох health.gov.mn-ыг түшиглэн 13А маягтыг анхан шатнаас лавлагаа шатлалын эрүүл мэндийн байгууллага хооронд цахимаар илгээх, хүлээн авах болон иргэд 13А маягт өөр дээр нь бичигдсэн эсэхийг төрийн үйлчилгээний нэгдсэн систем “E-Мongolia”-аас харах нөхцөл бололцоог бүрдүүллээ.

Улмаар эрүүл мэндийн байгууллагууд 2023 оны 04 дүгээр сарын 13-ны өдрөөс эхлэн 13А маягтыг цахимаар илгээж эхлэх бөгөөд цахим системд өнөөдрийн байдлаар анхан шатны 530, лавлагаа шатлалын 334, нийт 864 эрүүл мэндийн байгууллагыг холбоод байна.

Эрүүл мэндийн сайдын А/813 дугаар бүхий тушаалд заасны дагуу дараах тусламж, үйлчилгээг авах тохиолдолд үйлчлүүлэгч лавлагаа шатлалд шилжүүлэх маягт буюу 13А-гүй шууд очиж болно. Үүнд:

- Яаралтай тусламж

- Гэмтлийн тусламж, үйлчилгээ

- Мэс заслын тусламж, үйлчилгээ

- Нүдний өвчний тусламж, үйлчилгээ

- Чих, хамар хоолойн өвчний тусламж, үйлчилгээ

- Халдварт өвчний тусламж, үйлчилгээ

- Шүдний тусламж, үйлчилгээ

- Арьс, харшлын өвчний тусламж, үйлчилгээ

- Сэтгэцийн өвчний тусламж, үйлчилгээ

- Хорт хавдрын хяналтын үзлэг, шинжилгээ

- Гемодиализийн тусламж, үйлчилгээ

- Уламжлалт анагаах ухааны тусламж, үйлчилгээ.

Харин дээр дурдсанаас бусад тусламж, үйлчилгээний хувьд өөрийн харьяа өрх, сумын эрүүл мэндийн төвөөс 13А маягтыг цаасан хэлбэрээр биш цахим хэлбэрээр авах юм. Тус цахим шилжилтийг амжилттай хэрэгжүүлэхэд дараах зүйлсийг анхаарна уу.

Иргэдийн хувьд:

Та дээрх жагсаалтад зааснаас бусад тусламж, үйлчилгээг өрх, сумын эрүүл мэндийн төвийн эмчийн зүгээс лавлагаа шатлалын эмчээс тусламж, үйлчилгээ авах шаардлагатай гэж үзсэн тохиолдолд 13А маягтыг цахимаар үүсгүүлэх бөгөөд 13А маягт үүссэн эсэхийг өөрийн гар утас, компьютер зэрэг төхөөрөмжүүдийг ашиглан “E-Mongolia”-д нэвтэрч шалгахаас гадна, шууд татаж авах боломжтой. Ингэснээр та цаг алдах, хаяж гээх, үрэгдүүлэх зэрэг эрсдэлгүй болох юм.

Эрүүл мэндийн байгууллагуудын хувьд:

Цахим 13А маягтын хувьд 2023 оны 4 дүгээр сарын 13-ны өдрөөс өрх, сумын эрүүл мэндийн төвөөс бичигдэж эхлэх тул тус өдрөөс өмнө цаасан хэлбэрээр бичигдсэн 13А маягтыг хуучин журмын дагуу авч үйлчилнэ. Харин цаасан маягттай учир дахин цахим 13А маягт авчрах, дахин цаг авахыг шаардах зэргээр иргэдийг чирэгдүүлэхгүй байхад анхаарна.

Нийт эмч нарын хувьд цахим 13А маягтыг ашиглахдаа буюу цахимаар илгээх, түүнийг хүлээн авч тусламж, үйлчилгээ үзүүлэхдээ дараах дарааллыг баримтална.

1. Өрх, сумын эрүүл мэндийн төвийн эмч өөрийн нэвтрэх эрхээр health.gov.mn нэвтэрнэ.
2. Өвчтөн шилжүүлэх хэсгийг сонгох
3. Бүртгэлийн мэдээлэл, илгээх хэсэг болон хийгдсэн оношилгоо, шинжилгээг бүрэн гүйцэт бөглөж илгээх товч дарна. Үүний дараа нийт лавлагаа шатлалын эрүүл мэндийн байгууллагуудад шууд мэдээлэл очно.
4. Лавлагаа шатлалын эрүүл мэндийн байгууллагын эмч нь өөрийн ашигладаг цахим системд ороод өвчтөн шилжүүлэх цэсэнд нэвтэрч, иргэний регистрийн дугаарыг оруулснаар хаанаас, ямар өвчний улмаас, ямар шалтгаанаар илгээсэн, хийгдсэн оношилгоо, шинжилгээний мэдээлэл, эмчийн дүгнэлт, зөвлөмж зэрэг мэдээлэлтэй танилцаж холбогдох тусламж, үйлчилгээг үзүүлнэ.
5.