Төрийн албаны ерөнхий шалгалтыг энэ сарын 20-ноос 22-ны хооронд зохион байгуулахаар товложээ.

Энэ удаагийн шалгалтын бүртгэлийг наймдугаар сарын 16-наас эхэлсэн бөгөөд Улаанбаатар хотод 1,604 иргэн шалгалт өгөхөөр бүртгүүлээд байна.

Төрийн албаны тухай хуульд зааснаар уг шалгалтыг улиралд нэгээс доошгүй удаа зохион байгуулахаар зохицуулагдсан. Улмаар энэ онд төрийн албаны нөөц бүрдүүлэх ерөнхий шалгалтыг хуваарийн дагуу дөрвөн удаа зохион байгуулахаар тогтож, хугацааг товлон зохион байгуулж байна.

Энэ удаагийн буюу гуравдугаар улирлын ерөнхий шалгалтыг нийслэлийн нутгийн захиргааны Яармаг дахь цогцолборт зохион байгуулахаар Төрийн албаны зөвлөлийн нийслэл дэх салбар зөвлөлөөс бэлтгэл ажлыг эхлүүлсэн.

Эх сурвалж: НИТХ-ын ХМТ

^[1]

Тэр айдсаасаа үүдээд эцэг эхчүүд “амьдардаг мужийнхаа аль нэг сургуульд л оруулъя, бүр болохгүй бол 2 жилийн сургалттай коммунити коллежид оруулаад, 3 дугаар курсээс нь их сургууль руу шилжүүлбэл арай хямд зардалтай байдаг гэнэ” гэх зэргээр харах өнцгөө хязгаарлаж, хүүхдүүддээ боломж олгодоггүй.

Нэгэнт бүх хүүхдүүдэд ижил тэнцүү боломж олгодог учир тэнцэх нь л чухал. Маш өрсөлдөөнтэй тул шалгаруулалт нь мерит зарчмаар явагддаг. Өндөр GPA, маш сайн SAT/ACT оноог голлох шалгуур болгоно. Мөн академик болон бусад чиглэлээр онцгой амжилт гаргасан бол давуу тал болно.

Мужийн дотоодын сургуулиуд хэдийгээр тун төсөр санхүүтэй боловч улсын болон мужийн grant авах, хүүгүй зээл олгох зэрэг иргэдээ, хүүхдүүдийнхээ ирээдүйг бодсон олон боломжуудыг санал болгодог.  Иймээс ухаалаг, зөв алхам хийж чадвал сургалтын төлбөрийн “дарамт”-гүйгээр хүүхдээ сайн сургуульд сургаж болох юм.

34 дэх удаагийн Үндэсний номын баяр есдүгээр сарын 15-17-нд нийслэлийн төв талбайд зохион байгуулагдахаар товлогдсон байна.

Энэ үеэр ажиллах сайн дурын ажилтнуудын бүртгэл эхэлсэн бөгөөд өнөөдрийн 23:59 цагт дуусах тул сонирхсон иргэд энд дарж ^[2] бүртгүүлэх боломжтой.

Жил бүр номын баярт оролцох, зорин очих иргэдийн тоо нэмэгдэж, хүрээлэл тэлсээр байгаа юм. Тухайлбал 33 дахь удаагийн номын баярын үеэр хийсэн судалгаагаар оролцогчдын 42.2% нь эрэгтэй, 57.8% нь эмэгтэйчүүд байгаа нь эрэгтэй уншигчдын тоо өнгөрсөн жилээс нэмэгдэж байгааг харуулж байна хэмээн Номын гэрэлт ертөнц ТББ-аас мэдээлэв.

Мөн уншигчдын 88.4% нь цаасан ном уншихыг илүүд үздэг ба нэг жилийн хугацаанд худалдан авсан номын тоо найм болж өссөн байна.

Энэ удаагийн номын баярын онцлох зочдын нэг нь "Амьдрахуй", "Вэн хот" зэрэг зохиолоороо монгол уншигчдын танил болсон Хятадын нэрт зохиолч Үй Хуа юм. Тэрбээр "Нэпко" болон "Тагтаа" хэвлэлийн газар хамтран хэрэгжүүлж буй "Дэлхийн шилдэг зохиолчид Монголд" төслийн хүрээнд уригдан ирэхээр болсон билээ.

Хичээлийн шинэ жилийн ерөнхий боловсролын сургуулийн эхний цагийн хичээл Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн “Дэлхийн нийслэл Хархорум” сэдэвт видео хичээлээр эхэлнэ.

2023-2024 оны хичээлийн жилд улсын хэмжээнд 75 100 хүүхэд нэгдүгээр ангид элсэн, нийтдээ 781 мянган сурагч ЕБС-д суралцана. Манай улс энэ онд шинээр баталсан Боловсролын багц хууль, эрх зүйн орчинд анхны хичээлийн жилийг эхлүүлж байгаагаараа онцлог юм. Тодруулбал, хүн бүрд чанартай боловсрол эзэмших тэгш боломж олгох Боловсролын ерөнхий хууль, Сургуулийн өмнөх болон ерөнхий боловсролын тухай хууль, Мэргэжлийн, техникийн боловсрол, сургалтын тухай хууль болон Дээд боловсролын тухай хуулиар тус салбарт 5 цогц реформыг эхлүүлж байгаа. Ингэснээр энэ салбарт өрсөлдөх, хөгжих боломж бүрдүүлж, чанар, гүйцэтгэлд суурилсан санхүүжилтийн тогтолцоонд шилжих юм.

Шинэчилсэн хуулиар СӨБ, ЕБС-ийн хичээлийн жил 4 улиралтай байх бүтэц баталж, хичээл эхлэх, дуусах хугацааг хуульчилснаас гадна жилийн хугацаанд хичээллэх хоногийн тоог олон улсын стандартад нийцүүлэн 170-185 хоног байхаар шийдээд байгаа.

Түүнчлэн, ЕБС-д томоохон флатформуудыг улсын хэмээнд нэвтрүүлж, хүүхэд, оюутан залуусын сурч хөгжих эрх, хамгаалалд илүү анхаарч, дотуур байр, номын сангийн үйлчилгээний талаар зорилтдоо тусгаад байгааг БШУЯ-ны Бага, дунд боловсролын газрын дарга Т.Ням-Очир онцолж байна.

Энэ хичээлийн жилд СӨБ-д 302 мянган хүүхэд урьдчилсан байдлаар бүртгүүлээд байгаа, удахгүй нийслэлийн цэцэрлэгийн 2 дахь ээлжийн бүртгэл эхэлнэ. Үүнд одоогоор шинээр 71 мянга гаруй хүүхэд бүртгүүлэх урьдчилсан тооцоолол гарчээ.

Мэргэжлийн боловсролын сургуульд 22 мянган оюутан шинээр элсэж, нийт 40 мянга орчим суралцагч суралцах бол их дээд сургуульд 147 мянган оюутан сурна. Үүний 25 мянга нь шинээр элсэх юм. Эдгээр урьдчилсан тоог 10 дугаар сарын 15 гэхэд эцсийн байдлаар баталгаажуулах юм.

Улаанбаатар хотод 2023-2024 оны хичээлийн жилд төр, хувийн хэвшлийн 667 цэцэрлэгт 129 946 хүүхэд суралцах төлөвтэй. Харин ерөнхий боловсролын 307 сургуульд 384 676 сурагч суралцахаас 35 866 нь нэгдүгээр ангид элсэх юм.

Төр, хувийн хэвшлийн сургуульд сурагчийн 288 автобус үйлчилгээнд явахаас 50 нь улсын сургуулийнх аж.

Сүүлийн үед олон нийтийн сүлжээнд сургалт эрхлэх зөвшөөрөл нь хүчингүй болсон, нэгдэж нийлсэн их, дээд сургуулиуд бие даан элсэлт зохион байгуулж байна гэх мэдээлэл цацагдах болсон. Энэ талаар БШУЯ-ны Дээд боловсролын удирдлага, зохицуулалтын газрын дарга Х.Тамираас мэдээлэхдээ "Их сургууль болгон үр дүнд суурилсан хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж буй. Тэгэхээр тухайн ажлын байранд мэргэжил эзэмшээд очиход ямар мэдлэг, чадвартай хүн бэлтгэх вэ гэдэг загвараа эргэн харах шаардлагатай болж байна. Энэ ажлаас хөтөлбөрийн шинэчлэл эхлэх ёстой. Хоёрт, хөтөлбөрийг боловсруулахаас гадна хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаанд шинжилгээ хийх хэрэгтэй. Сургалтын танхимын болон танхимын бус цахим сургалт хосолсон хэлбэрийг зохион байгуулж, технологи, арга зүйд шинэчлэл хийх нь чухал.

Цахим сургалтыг хэрэгжүүлж байгаа үед оюутны суралцах үйл ажиллагаа тэрнээс хамаарч сургалтын төлбөр, багшийн цагийг зохицуулах боломжтой. Ер нь дээд сургуулийн статусыг 2025 оны зургадугаар сарын 15-наас хойш хэрэглэхгүй.

Өнөөдрийн байдлаар 30 дээд сургууль үйл ажиллагаа явуулж байна.

Эдгээрийн эрэмбэ чансааг тогтоож, чанарын хяналтыг хийж байгаа. Энэ тоо хэд болж буурахыг мэдэхгүй. Яамнаас эдгээр сургуулиудад их сургуулийн ангиллын шатлалаар шалгаж, техникийн зохицуулалтыг Засгийн газар батална. Тэгээд их сургууль болж чадах нь их сургууль болж, чадахгүй нь МСҮТ болно. Их сургууль гэсэн статустай мөртлөө ангилалаа шинэчлэн тогтоох шаардлагатай сургуулийг чанарын хяналтын үйл ажиллагааны явцад гарч ирэх байх.

Монгол Улсад хоёр жилийн өмнө 100 орчим их сургуультай байсан. Өнөөдөр энэ тоо 65 болсон. Цаашид 30 их сургуультай байх бодлогыг барьж ажиллана.

Их дээд сургуулийн эрэмбэ чансааг есдүгээр сардаа багтан нээлттэй ил тод зарлана. Тодорхой шалгуур хангаагүй их дээд сургуулиудыг салбарын хяналтаа тавьж, тусгай зөвшөөрлийг хүчингүй болгоно. Өнгөрсөн жил их дээд сургуулиудад шалгалт хийж, зөрчил илэрсэн 22 их дээд сургуулиуд байгаа. Тэр сургуулиудын шалгалтыг өнгөрсөн хавар багц хууль баталж байгаатай холбоотойгоор намар хүртэл хойшлуулсан. Одоо 22 их дээд сургуульд есдүгээр сарын 15-наас салбарын яамнаас хяналт тавьж, үйл ажиллагааг нь зогсооно. Албан шаардлагыг хангаж чадаагүй бол сургалтын үйл ажиллагааг зогсоож, тусгай зөвшөөрлийг цуцална. Харин тухайн хуулийн этгээд сургалтын төв болох юм уу, өөр компани болох уу гэдэг  нь байгууллагын эрхийн асуудал" гэсэн юм.

Дээд боловсролын тухай хууль нь суралцагч төвтэй, оролцогч талуудын харилцааг зохицуулахад чиглэснийг БШУЯ-ны Дээд болон мэргэжлийн боловсролын удирдлага, зохицуулалтын газрын дарга Х.Тамир хичээлийн шинэ жил эхэлж буйтай холбогдуулан хийсэн хэвлэлийн хурлын үеэр онцлов.

Тэрбээр, хуулийн хэд хэдэн зохицуулалтын талаар тайлбарлахдаа, “Их сургуулиудын засаглалын байдлыг тодорхой болгож, төрийн өмчит их сургуулиудын захирлыг нээлттэй сонгон шалгаруулалтаар томилж, чөлөөлөх болсон нь улс төрийн томилгоонд хуулиар цэг тавьсан”-ыг тэмдэглэж байлаа.

Энэ жилийн онцлох ажил нь өнгөрсөн онд дээд боловсролын сургалтын байгууллагыг чанарт шилжүүлэх үйл ажиллагааг хэрэгжүүлж, 88 дээд сургуультай байсны 27-г зогсоож, одоогоор 65 дээд сургууль үйл ажиллагаа явуулж байгаа. Энэ намар 22 дээд сургуульд албан шаардлага хүргүүлснээ шалгахаас гадна 65 их сургуулийнхаа эрэмбэ чансааг ирэх есдүгээр сард багтаан тогтоож, олон нийтэд зарлана.

Мөн их сургуулиудын түвшин нь их сургууль, дээд сургууль, коллеж гэсэн 3 ангилалтай байна. Одоо байгаа 30 дээд сургуулийн ангиллыг 2025 оны 6 дугаар сарын 15 хүртэл шинэчлэн тогтоож, 2025 оноос хойш ийм ангилал байхгүй, зөвхөн их сургууль, коллеж гэсэн ангилалтай болгох аж.

Түүнчлэн, аймгийн төв дэх зарим МСҮТ-ийг нийлүүлнэ. Үүнд, Дорнодын хоёр МСҮТ, Эрдэнэтийн хоёр МСҮТ-ийг нийлүүлж, Дарханы гурван МСҮТ-ийг цогцолбор болгожээ. Сэлэнгэ дэх МСҮТ-ийг нийлүүлж, ХААИС-ийн харьяа, Булганд байгаа хоёр МСҮТ-ийг нийлүүлж, ХААИС-ийн харьяа, Өмнөговьд байсан МСҮТ-ийг ШУТИС-ийн харьяа болгосон байна.

Шинэ хичээлийн жилд буюу 2023-2024 онд боловсролын салбар хууль эрх зүйн цоо шинэ орчинд ажиллана.

“Шинээр баталсан боловсролын салбарын багц хуулийг нэг мөр ойлгон, түвшин бүрд хуулиа хэрэгжүүлэхэд онцгой анхаарах нь тэргүүний зорилт. Тухайлбал, нийслэл, дүүрэг бүрд 2 хүртэл ахлах сургууль байгуулах, үүнтэй уялдуулаад мэргэжлийн сургуулиудыг хамруулах, зарим сургуулийг татан буулгана. Улсын хэмжээнд ЕБС-д томоохон флатформуудыг нэвтрүүлж, хүүхэд, оюутан залуусын сурч хөгжих эрх, хамгаалалд илүү анхаарна. Дотуур байр, номын сангийн үйлчилгээний талаар зорилтдоо тусгасан. Мөн өнгөрсөн онд 10 мянган хүүхэдтэй нээгдэж байсан "Мэдлээ” цахим сургуулийг өргөжүүлж, 11-р ангийн сонгон суралцах хичээлийг зохион байгуулахаар бүртгэл эхэлсэн байгаа. "Мэдлээ"  цахим сургуулийн хүүхдийн тоо энэ жил 30 мянга хүрэх төлөвтэй. Алслагдсан байдлаас шалтгаалаад, хичээл сонгон суралцаж чадахгүй байгаа хэсэгт тус сургууль бие дааж сурахад нь ахиц дэвшил өгч байгаа”-г хичээлийн шинэ жил эхлэхтэй холбогдуулан БШУЯ, БЕГ, НБГ хамтран зохион байгуулсан хэвлэлийн хурлын үеэр БШУЯ-ны Бага, дунд боловсролын газрын дарга Т.Ням-Очир онцлов.

Түүнчлэн, шинэчилсэн хуульд СӨБ, ЕБС-д хичээл эхлэх, дуусах хугацааг хуульчилснаас гадна хичээлийн жилийн үргэлжлэх хугацаанд хичээллэх хоногийн тоог олон улсын стандартад нийцүүлэн 170-185 хоног байхаар шийджээ. Дөрвөн улиралтай байх бүтэц баталсан тул сургалтын төлөвлөгөөтэй холбоотой албан бичгийг аймгуудад хүргээд байна. Үүнд, сургалтын төлөвлөгөөний цагийг өөрчлөөгүй бөгөөд шалгалтын 7 хоног, бүх нийтээр амрах өдрүүдтэй холбоотой, сургууль өөрөө бие дааж шийдэх, хүүхдийн хөгжил хамгаалалд цаг илүү зарцуулах боломж бүрдүүлэхээр зохицуулжээ.

Энэ хичээлийн жилд СӨБ-д 302 мянган хүүхэд урьдчилсан байдлаар бүртгүүлээд байна. Нийслэлийн цэцэрлэгийн 2 дахь ээлжийн бүртгэлийг удахгүй зохион байгуулах ч одоогоор шинээр 71 мянга гаруй хүүхэд элсэх баримжаа байгаа аж.

ЕБС-д энэ жил 781 мянган хүүхэд элсэн суралцана. Энэ нь өнгөрсөн оныхоос 35 мянган хүүхдээр нэмэгджээ. Мэргэжлийн боловсролд 40 мянга орчим хүүхэд суралцах, 22 мянган хүүхэд шинээр элсэхээс гадна их дээд сургуульд 147 мянган хүүхэд суралцаж, 25 мянган хүүхэд шинээр элсэх төлөв гараад байна. Эдгээр урьдчилсан тоо 10 дугаар сарын 15 гэхэд эцсийн байдлаар баталгаажих юм.

2023-2024 оны хичээлийн жилийн бүтцийн Боловсрол, шинжлэх ухааны сайд батлан гаргажээ.

Сурагчид сүүлийн жилүүдэд гурван улирал хичээллэж байсан бол ирж буй хичээлийн жилд дөрвөн улирал хичээллэхээр болж буйгаар онцлог байна.

Шинэчлэгдсэн хичээлийн жилийн бүтцийг харвал ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагчид

Нэгдүгээр улиралд: Есөн долоо хоног хичээллэн арваннэгдүгээр сарын 1-6-нд буюу нэг долоо хоног амарна.

Хоёрдугаар улиралд: Найман долоо хоног хичээллэн 1-9 дүгээр ангийнхан гурван долоо хоног, 10-12 дугаар ангийнхан хоёр долоо хоног амарна.

Гуравдугаар улиралд: Есөн долоо хоног хичээллэн бүх ангийнхан нэг долоо хоног амарна.

Дөрөвдүгээр улиралд: Бага ангийн сурагчид найман долоо хоног, дунд ангийнхан есөн долоо хоног, ахлах ангийнхан 10 долоо хоног хичээллэхээр байна.

Өнгөрсөн долоо хоногт Монгол улсын сошиал медиа Nas Daily-гаар амьсгалж, олон мянган криетив залуусын хувьд маш дурсамжтай, олон зүйлсийг сурсан Nas Summit эвент болж өнгөрлөө.

63 сая гаруй дагагчтай Nas Daily нь өөрсдийн контентоор дэлхий дахинд танигдсан бөгөөд Монгол улсад 9 орны 13 контент бүтээгч нартай хүрэлцэн ирж, 1200+ контент сонирхогч болон бүтээгч залуусыг цуглуулан өөрсдийн туршлага, know-how, зөвлөгөөг харамгүй хуваалцсан ба энэ төрлийн арга хэмжээ Монголд анх удаа амжилттай зохион байгуулагдаж буй нь энэ юм.

Тус арга хэмжээнд Монгол улсаас Worki ажлын зарын платформ хамтран ажилласан бөгөөд тэд оролцогчдод кофегоор үйлчилж, VR, PlayStation, Quiz, Talk with Injee гээд олон сонирхолтой хөтөлбөртэйгөөр оролцлоо. Мөн арга хэмжээний үеэр Nas Daily-ийн үүсгэн байгуулагч Nuseir Yassin нь Worki-гийн бүүтээр зочилж ^[3], платформын талаарх мэдээллийг сонирхон Worki аппликэйшнийг ашиглахыг залуучуудад уриалсан нь маш сонирхолтой санагдлаа.

Учир нь Монгол орны онцлог, контент бүтээх салбарын хөгжлийг дэлхий дахинд таниулахаас гадна монгол аппликэйшнийг сонирхуулан онцолсноос харахад Монгол залуучуудын маань ур чадвар, сэтгэхүй, харах өнцөг нь дэлхий дахинтай хөл нийлүүлэн алхаж байгаагийн илрэл юм болов уу.

Ташрамд дурдахад Worki нь хүний нөөцийн үйлчилгээгээр тэргүүлэгч, 12 жилийн туршлагатай Монголиа Талент Нэтворк компанийн зах зээлд нэвтрүүлсэн ажил хайгчдад зориулсан ажлын зарын дижитал платформ юм.

БСШУ-ы сайд Л.Энх-Амгалан өнөөдөр Засгийн газрын ээлжит хуралдаанаар хэлэлцсэн асуудлаар сэтгүүлчдэд мэдээлэл хийлээ.

Тэрбээр энэ үеэр “Өнөөдөр ерөнхий боловсролын сургуулиуд 6000 суралцагчтай байх болсон байна. Энэ тохиолдолд боловсролын чанарын асуудлыг ярих бололцоогүй. Иймд МУИС, ХААИС, ШУТИС зэрэг их сургуулийг дагасан төрөлжсөн ахлах сургуулиудыг зохион байгуулах ажлыг эхлүүлж байна. Энэ нь зөвхөн Улаанбаатар хотод хэрэгжих хувилбар биш, Баян-Өлгий, Завхан, Дархан гэхчлэн орон нутагт үйл ажиллагаагаа явуулж буй их сургуулиудад энэ хувилбарыг хэрэгжүүлэх бололцоотой. Энэ нь зөвхөн төрийн өмчийн сургуулиудад хамааралтай байх болно.

Үүний зэрэгцээ сургуулийн зориулалтын бус барилгыг худалдан авч, сургуулийн зориулалттай болгож өөрчлөх ажлыг ирэх оны төсөвт суулгахаар ажиллаж байна. Нийслэлээс 500 тэрбум төгрөгийн үнэт цаас гаргаж буй. Үүний 100 тэрбум төгрөгийг боловсролд буюу сургууль цэцэрлэгийг барилгын ажлыг дуусгахад чиглүүлнэ" гэлээ.

Салбарын сайд мөн үеэр хэлэхдээ хичээлийн шинэ жил эхлэхийн өмнө Боловсролын үндэсний зөвлөлийг байгуулсан. Энэхүү байгууллагыг Ерөнхий сайд ахалж ажиллана. Түүнчлэн энэ хичээлийн жилээс МСҮТ-ийн тогтолцоо шинэчлэгдэж, статусын хувьд Мэргэжлийн боловсролын сургууль болж өөрчлөгдөж буй. Үүний зэрэгцээ 330 сумын сургууль 12 дугаар ангийн тогтолцоотой байх албагүй гэсэн юм.