/BBC/. “Google DeepMind” компанийн Лондон дахь салбарын судлаачид генийн мутаци нь эрүүл мэндэд хэр аюулгүй болохыг хиймэл оюун ухаан ашиглан тогтоодог программ бүтээснээ зарлалаа.

Уг алгоритмын ажиллах зарчмыг “Science” сэтгүүлд мягмар гарагт нийтлэгдсэн эрдэм шинжилгээний өгүүлэлд дэлгэрэнгүй тайлбарлажээ.

“AlphaMissense” хэмээн нэрлэсэн дээрх программ нь удамшлын ховор өвчнийг оношлох, эмчлэхэд жинхэнэ хувьсгал хийж чадна гэдэгт “Google DeepMind”-ын судлаачид итгэлтэй байна.

Харин бие даасан шинжээчид уг программын ажиллах зарчмын тухайд болгоомжтой хандаж байна. "Энэ бол сайхан мэдээ. Магадгүй өнөөдөр генийн тодорхой мутаци нь эрүүл мэндэд учирч болзошгүй эрсдэлийг урьдчилан таамаглах хамгийн сайн арга байж болох юм. Гэхдээ хоёр, гурван жилийн дараа хамгийн шилдэг нь байж чадах уу гэдэг нь эргэлзээтэй" гэж Эдинбургийн их сургуулийн тооцооллын биологийн профессор Жозеф Марш ярьсныг "Nature" сэтгүүл эш татжээ.

Мутаци гэдэг нь ДНХ-ийн урт гинжин хэлхээг угсрагдах явцад нэг холбоос санамсаргүйгээр нөгөө холбоосоор солигдсоны улмаас гардаг алдаа юм. Ийм алдаа тийм ч ховор биш тохиолддог. Энгийн хүний генээс 10 мянга шахам ийм солигдсон холбоос илэрч болох гэнэ. Заримдаа энэ нь эс үйлдвэрлэдэг уургуудад ямар ч нөлөө үзүүлэхгүй. Харин зарим үед хорт хавдар эсвэл цистик фиброз /гол төлөв уушгийг гэмтээдэг, хүндэрсэн тохиолдолд бөөр, зүрхийг ч гэсэн давхар өвчлүүлдэг/ зэрэг ноцтой өвчин үүсэхэд хүргэдэг байна. Ийм мутаци үүссэн тохиолдолд хүний биеийн үйл ажиллагаанд хэрхэн нөлөөлөхийг таамаглахад үнэхээр түвэгтэй.

Саяхныг хүртэл эрдэмтэд 4 сая орчим ийм мутацийг илрүүлж чадсан боловч дөнгөж 2 хувийг нь л хор хөнөөлгүй эсвэл ямар нэг өвчин үүсгэдэггүй гэдэг ангилалд оруулжээ. Харин “Google DeepMind”-ын судлаачид ангилан ялгах уг ажиллагаанд хиймэл оюун ухаан ашигласан байна. Тэд эхний ээлжинд уургийн дараалал нь зарчмын хувьд хэрхэн харагдахыг тодруулахын тулд алгоритмд хүний болон хүн дүрст мичнүүдийн ДНХ-ийн сая сая дээжид хийсэн шинжилгээний хариуг оруулжээ. Харьцуулах ийм олон тооны баазтай тул хиймэл оюун ухаан нь мутацийг тодорхойлж, болзошгүй хор хөнөөлийг үнэлж чадсан байна.

Судалгааг ахлан явуулсан Жун Чен мутацийг урт өгүүлбэрт нэг үг солигдохтой зүйрлэжээ. Тухайн хэлээр ярьдаг хүний хувьд өгүүлбэрийн утгыг бүхэлд нь өөрчилсөн эсэхийг тодорхойлоход хэцүү биш байдаг.

“AlphaMissense” нь удамшлын кодын нэг холбоос солигдох нь ДНХ-ийн бүхэл бүтэн урт гинжин хэлхээнд хэрхэн нөлөөлөхийг үнэлдэгтэй ижил аргаар ажилладаг байна.

Нийтдээ уг алгоритм нь мутаци үүсгэж болзошгүй 70 сая гаруй холбоосыг тоолж, тус бүрийг нь шинжилсний дараа 89 хувийг нь санамсаргүй солигдсон холбоос гэж ангилсан бол 57 хувь нь хоргүй, өөрөөр хэлбэл эрүүл мэндийн асуудал үүсгэдэггүй, 32 хувь нь эмгэг төрүүлэгч гэсэн ангилалд оржээ.

Харин 11 хувийг нь тодорхойлж чадаагүй байна.

/kommersant/. Европын орнуудад хиймэл оюун ухааныг хөгжүүлэхэд гаргах зардал энэ онд 34.2 тэрбум ам.доллар болох бөгөөд энэ нь дэлхий даяарх нийт зардлын 20.6 орчим хувийг эзэлнэ гэж “IDC” дүн шинжилгээний компани тооцоолжээ.

Харин 2027 он гэхэд Европт хиймэл оюун ухааныг хөгжүүлэх жилийн зардал 96.1 тэрбум ам.доллар болж өснө гэж тус компанийн шинжээчид таамаглаж байна.

Инфляцын түвшин өндөр, макро эдийн засаг, геополитикийн байдал хүндрэлтэй байгаа хэдий ч энэ салбар огцом өснө гэж тус компани үзэж байна. 2022-2027 оныг хүртэл Европт жилийн өсөлтийн хурдац 29.6 хувь байх бол дэлхийн хэмжээнд 26.9 хувьтай байх аж.

Хиймэл оюун ухааны хамгийн том хэрэглэгчид нь банк (15.7 хувь), тусгай мэргэжлийн үйлчилгээ (11.2 хувь), жижиглэнгийн худалдаа (10.9 хувь), үйлдвэрлэл (10.3 хувь), харилцаа холбоо (8 хувь) зэрэг салбарууд юм. Тус салбарын хөгжил нь мөн үүсмэл мэдрэлийн сүлжээнүүдээс хамаарч байгаагаас гадна мэдээллийн технологийн салбарыг оновчтой болгох, үйлчилгээний чанар, хэрэглэгчдийн аюулгүй байдлыг хангах, кибер халдлагаас урьдчилан сэргийлэхэд хиймэл оюун ухааныг ашиглаж байна.

“Дэлхийн дагуулыг гадаргуугаас нь 100 км-ийн зайд тойрон эргэж буй “Данури” нь “Чандраян-3”-ын газардсан Шив-Шакти цэгийн зургийг наймдугаар сарын 27-ны 7:55 цагийн орчимд авсан” гэж Шинжлэх ухаан, мэдээлэл, харилцаа холбооны яам, Солонгосын Сансар судлалын хүрээлэнгээс мэдээлсэн байна.

Өмнөд Солонгосын анхны сарны тойрог замын аппарат “Данури” нь сансарт 145 хоног аялсныхаа дараа өнгөрсөн оны 12 дугаар сарын 27-нд Сарны тойрог замд орсон бөгөөд нэг сар орчмын турш туршилт хийсний эцэст хоёрдугаар сарын 4-нөөс үндсэн ажиллагаагаа эхлүүлсэн юм.

/BBC/. Израилын Вейцманы их сургуулийн эрдэмтэд хөгжлийнхөө эхний үе шатанд байгаа хүний үр хөврөлөөс огт ялгагдахааргүй бяцхан амьд организмыг “бүтээж” чаджээ.

Эр бэлгийн эс өндгөн эстэй нийлж, умайн хананд бэхлэгддэг жинхэнэ үр хөврөлөөс ялгаатай нь "лабораторид ургуулсан энэ үр хөврөл"-ийг бий болгоход эр, эм бэлгийн эс, гурав дахь эсийн аль алиныг ашиглаагүй байна.

Эрдэмтэд эр бэлгийн эс, өндгөн эсийн оронд “гэнэн үүдэл эс” гэж нэрлэгддэг эсүүдийг хэд хэдэн химийн бодис ашиглан хүний үр хөврөлийн хөгжлийн хамгийн эхний үе шатанд үүсдэг дөрвөн төрлийн эс болгон дахин програмчилж анхдагч материал болгон ашиглажээ.

Нийтдээ эрдэмтэд 120 ийм эсийг зөв харьцаагаар хольж, дараа нь тэдгээрийг ажигласан байна. Ингэхэд хольцын 1 орчим хувь нь хүний үр хөврөлтэй ижил биш ч гэсэн түүнтэй төстэй бүтцээр аяндаа нийлж бүрэлдэж байжээ.

Түүгээр барахгүй уг үр хөврөл нь өсөлтийнхөө явцад жирэмсний тестээр жирэмсэн эсэхийг тодорхойлдог дааврыг хүртэл ялгаруулж байжээ.  Ийм даавар ялгаруулж байгаа нь лабораторид хийсэн жирэмсний тестээр тогтоогдсон байна.

Судлаачид үр хөврөлийнхөө загварыг үр тогтсоноос хойших 14 хоногийн дараах хүний үр хөврөлтэй харьцуулахуйц хэмжээнд ургуулжээ. Учир нь олон оронд энэ нь хуулиар тогтоосон хязгаар бөгөөд үүний дараа үр хөврөлийг судалгаанд ашиглах боломжгүй юм.

Судлаачид эхийн умайд шинэ амьдрал бий болсны дараах эхний өдрүүдийг судлахын тулд, мөн хүний үр хөврөлийг ёс суртахууны хувьд хамгийн хүлээн зөвшөөрөгдсөн байдлаар “бүтээх” зорилгоор үр хөврөлийн загвар ургуулжээ.

Энэхүү судалгааны талаарх шинжлэх ухааны өгүүлэл “Nature” сэтгүүлд нийтлэгдсэн байна.

Цаг агаарын таагүй байдлын улмаас буугч модулийг хөөргөх ажиллагааг хэд хэдэн удаа хойшлуулсан юм.

“H2A” зөөгч пуужингаар мөн NASA-тай хамтран бүтээсэн XRISM рентген дуран авайг хөөргөж байгаа ажээ.

^[1]

^[2]

^[3]

Мөн МУИС-ийн Ховд аймаг дахь салбар сургууль, түүний харьяа Күнзийн институт, Баруун бүсийн экологийн судалгааны суурин, Дундговь аймгийн “Жаргалант Сор ХХК” тахианы фермер, Ховд аймгийн “Altain meat” махны үйлдвэрийн үйл ажиллагаатай танилцав. Орон нутгийн тариаланч, малчдын бүлэгтэй уулзаж, аж амьдрал, түүнд уур амьсгалын өөрчлөлт, бэлчээрийн талхагдлын нөлөө, ган зудын талаар ярилцжээ.

^{[4] [5]}

/BBC/. Энэтхэг улс Сарны өмнөд туйлд сансрын аппарат газардуулсан анхны орон болж түүхэнд бичигдсэнээс хойш хэдхэн хоногийн дараа Нарыг судлах анхны аппаратаа амжилттай хөөргөлөө.

“Aditya-L1” аппаратыг Шрихарикота арал дахь сансрын буудлаас орон нутгийн цагаар бямба гаргийн 11:50 цагт хөөргөжээ. Энэ аппарат Дэлхийгээс 1.5 сая км-ийн зайд аялах бөгөөд энэ нь Дэлхий-Нар хоорондын зайны нэг хувьтай тэнцэх юм.

Энэтхэгийн сансрын агентлагийн мэдээлснээр, дээрх зайг дөрвөн сарын хугацаанд туулах ажээ. Нарны аймаг дахь хамгийн том объектыг судлахын тулд сансарт байрлуулах гэж буй Энэтхэгийн анхны аппаратын нэр болох “Aditya” гэдэг үг нь хинди хэлээр “нар” гэсэн утгатай.

“Aditya-L1” аппарат Лагранжийн L1 цэгийг зорьж байгаа юм. Европын сансрын агентлагийн мэдээлснээр, Лагранжийн цэг нь Нар, Дэлхий зэрэг хоёр том биетийн таталцлын хүч нь харилцан 0 болсноор сансрын хөлөгт хөөрөх боломжийг олгодог цэг юм. “Aditya-L1” энэхүү “зогсоол”-доо хүрмэгц Нарыг Дэлхийтэй ижил хурдаар тойрон эргэх боломжтой болно. Өөрөөр хэлбэл, хиймэл дагуулыг ажиллуулахын тулд маш бага түлш шаардагдана гэсэн үг.

Бямба гаргийн өглөө хэдэн мянган хүн хөөргөх ажиллагааг үзэхээр Энэтхэгийн Сансрын судалгааны байгууллагын /ISRO/ хөөргөх талбайгаас холгүй байгуулсан цэгт цугларчээ. Мөн уг үйл явдлыг үндэсний телевизээр шууд дамжуулах явцад тайлбарлагчид “гайхалтай хөөрөлт" хэмээн дуу алдаж байлаа.

“ISRO”-гийн судлаачдын мэдээлснээр, хөөргөлт амжилттай болсон бөгөөд нислэг хэвийн явагдаж байна. Хөөрснөөс хойш нэг цаг дөрвөн минут өнгөрсний дараа “ISRO” агентлаг нислэг амжилттай болсныг мэдэгдлээ.\

/BBC/. Дэлхий даяарх Сарыг ажиглан сонирхогч хүмүүс 2009 оноос хойш анх удаа супер хөх сарыг харлаа. Хөх сар гэдэг нь жилд 12 удаа үзэгддэг тэргэл сар өдөр хоногийн зөрүүгээс шалтгаалан 13 удаа үзэгдэхийг тодорхойлж буй одон орны нэршил юм.

Сар нь манай гаргийг тойрон эргэх үеэрээ Дэлхийд хамгийн ойр цэгт ирснээр ердийнхөөсөө илүү тод харагддаг бөгөөд үүнийг супер сар гэдэг.  Харин энэ удаагийн хөх сар супер сартай давхацсанаараа онцлогтой.

Гэхдээ хөх сар хэмээн нэрлэдэг боловч энэхүү үзэгдэл нь Сарны өнгөтэй ямар ч хамааралгүй ажээ.

Сарны эл үзэгдэл дэлхийн өнцөг булан бүрд орон нутгийн цагаас хамааран лхагва, пүрэв гарагуудад харагдсан юм. Харин Их Британид пүрэв гаргийн өглөөгүүр харахад хамгийн тохиромжтой байв.

Грекийн нийслэл Афин хотоос холгүй орших эртний Посейдоны сүмийн дэргэд цугласан хүмүүс супер хөх сарыг харж байна

Туркийн Истанбулын Галата цамхгийн оройд Сар “өлгөөтэй” мэт харагдаж буй гайхалтай мөч

Египетэд Гизагийн пирамидын дээгүүр харагдах үед наагуур нь онгоц нисэж буй агшин

Москва хотод улаан өнгөтэй болж харагджээ

Харин Английн хойд нутгийн Лидс хотод “зэвхий цагаан” өнгөтэй харагдав

Израилын Рош-ха-Аин хотын ойролцоох эртний цайзын дээгүүр өнхөрч буй мэт харагдах Сар

Энэтхэг улс нарыг судлах сансрын станцаа есдүгээр сарын 2-ны өдөр хөөргөхөөр төлөвлөжээ.

Aditya-L1 нэртэй станц нь нарны шуурга хэмээх үзэгдлийг судлах зорилготойг Энэтхэгийн сансар судлалын төв байгууллага Даваа гарагт зарласан байна.

Хинди хэлээр “нар” гэсэн утгатай нэр бүхий уг хөлөг Срихарикота нисэх буудлаас PSLV пуужинд тээвэрлэгдэн хөөрөх бөгөөд 1.5 сая километр замыг дөрвөн сарын хугацаанд туулж, ажиглалтын байрлалдаа хүрэх гэнэ.

Станц дотроо долоон төрлийн судалгааны тоног төхөөрөмжийг агуулах ажээ.

Өмнө нь нарыг судлах станцыг АНУ-ын NASA, Европын ESA сансар судлалын агентлагууд хөөргөж байсан юм.

Харин Энэтхэг улсын хувьд анхны оролдлого нь болж байна.

Өнгөрсөн долоо хоногт тус улс сарны өмнөд туйлд судалгааны станцаа амжилттай буулгасан дэлхийн анхны улс болсон юм.

Өмнө нь АНУ, Зөвлөлт, Хятад улсууд саран дээр станцаа буулгаж чадсан ч өмнөд туйлд нь хүрээгүй байгаа.

Энэтхэг улс нь харьцангуй маш хямд зардлаар сансар судлалаа амжилттай хөгжүүлж байна.

Тус улсын саран дээр станц буулгах сүүлийн төсөл нь ердөө $75 саяар бүтсэн юм. Харьцуулбал энэ төсөв Холливүүдэд бүтээсэн сансрын аяллын сэдэвтэй “Gravity” киноны зардлын талд нь ч хүрэхгүй юм байна.

Эх сурвалж: Aljazeera

ПЁНЬЯН. /KCNA/. Чучегийн 112 дугаар оны 8 дугаар сарын 24-ний өдрийн үүрээр БНАСАУ-ын Сансрыг эзэмших Ерөнхий газраас цэргийн “Манригён-1” хиймэл дагуулыг шинэ төрлийн “Чоллима-1” зөөгч пуужингийн тусламжтайгаар хоёрдахь удаагаа хөөргөв. Хөөргөх ажиллагааг Хойд Пёньян мужийн Чолсан хошууны нутаг дахь “Сохэ” сансрын нислэгийн буудлаас явууллаа.

Шинэ төрлийн “Чоллима-1” зөөгч пуужин 1-р ба 2-р үе шатанд хэвийн байдлаар нисэж байсан бол гуравдахь үед онцгой үеийн дэлбэрэлтийн системд гарсан алдааны улмаас нислэг амжилтгүй болжээ.

БНАСАУ-ын Сансрыг эзэмших Ерөнхий газар мэдэгдэхдээ, онцгой дэлбэрэлтийн системийн хэвийн бус ажилласны шалтгааныг богино хугацаанд тодруулах болно гэлээ.

Тус газраас тайлбарлахдаа, ослын шалтгаан нь угсраа хөдөлгүүрүүд ба системийн найдвартай байдалд нөлөөлөхөөр ноцтой асуудал биш бөгөөд тухайн шалтгааныг нухацтай судлан тогтоосны дараа зохих арга хэмжээнүүдийг авч, тагнуулын гуравдахь хиймэл дагуулыг ирэх 10 дугаар сард хөөргөнө гэлээ.