“Рио Тинто” групп Хятадын төрийн өмчит “Чайналко” компанитай хөрөнгийг хувьцаагаар солилцох асуудлыг хэлэлцэж байгаа тухай хэвлэлүүд мэдээлжээ. Ингэснээр дэлхийн хоёр дахь том уурхайн тус компани дахь “Чайналко” компанийн эзэмшдэг хувьцааг 11 орчим хувь хүртэл буурах магадлалтай байна.

Энэ талаар мэдээлэл бүхий эх сурвалжууд “Ройтерс” агентлагт  мэдээлснээр, уг тохиролцооны дагуу “Чайналко” компани “Рио Тинто” дахь хувьцааныхаа зарим хэсгийг тус компанийн гол хөрөнгүүдээр солих ажээ. Энэхүү алхам нь “Рио”-д хувьцаагаа эргүүлэн худалдаж авах ажлыг дахин эхлүүлэх, нарийн төвөгтэй өмчлөлийн бүтцээр хязгаарлагдсан шинэ стратегийн хэлэлцээрүүдийг хийх боломжийг олгож магадгүй байна.

“Рио Тинто” болон “Чайналко”-гийн зүгээс тайлбар өгөөгүй байна. Хятадын уул уурхайн компани анх 2008 онд давхар бүртгэлтэй тус компанийн Лондонд бүртгэлтэй салбар болох “Rio Tinto Plc”-гийн 15 орчим хувийн хувьцааг худалдаж авчээ. Уг худалдан авалт нь Австралийн Засгийн газрын хатуу нөхцөлтэй хийгдсэн бөгөөд үүнд хувьцаагаа зөвшөөрөлгүйгээр нэмэгдүүлэхийг хориглох, удирдах зөвлөлд төлөөлөлгүй байх зэрэг шаардлагууд багтжээ.

Санал болгож буй хөрөнгө солилцоо нь удаан хугацааны турш үргэлжилж буй удирдлагын бүтцийн саад бэрхшээлийг шийдвэрлэхэд тусалж магадгүй байна. Талуудын хэлэлцэх магадлалтай төслүүдийн дунд Гвиней дэх “Рио”-гийн асар том Симанду төмрийн хүдрийн орд байгаа бөгөөд уг төслийн 75 хувь нь Хятадын эзэмшилд байдаг. Мөн Монгол дахь Оюутолгой зэсийн уурхай багтаж байгаа ажээ.

Өөр нэг хийгдэх боломжтой солилцоо бол “Rio”-гийн титаны бизнес байж магадгүй байна. Уг бизнес нь шинэ гүйцэтгэх захирал Саймон Троттын өргөн хүрээтэй бүтцийн өөрчлөлтийн нэг хэсэг юм. “Рио”-гийн төмрийн хүдрийн группийг удирдаж байсан С.Тротт наймдугаар сард шинэ албан тушаалдаа орсныхоо дараа компанийг төмрийн хүдэр, зэс, хөнгөн цагаан-литийн гэсэн гурван үндсэн нэгж болгон үйл ажиллагааг оновчтой болгохын тулд шинэчлэл хийж байгаа юм.

/DW/. Бирж дээрх нэг унц алтны үнэ (31.1 орчим грамм) дахин дээд үзүүлэлтэд хүрч өсжээ.

Нью-Йоркийн хөрөнгийн биржийн даваа гаргийн арилжаа эхлэхэд нэг унц алтны үнэ 3886 гаруй ам.доллар байсан бол өдрийн дээд ханш 3969 ам.доллароос давсан байна.

Өнгөрсөн долоо хоногийн эхээр алтны үнэ гурван удаа түүхэн дээд хэмжээнд хүрч өсжээ. Сүүлийн ажлын таван өдөрт нэг унц алтны үнэ 3757 ам.доллараас 130 шахам ам.доллар буюу 3 гаруй хувиар өсөж, 3885 ам.долларт хүрсэн байна.

Аравдугаар сарын 1-нд эхэлсэн шатдаун буюу төсөв батлагдаагүйн улмаас АНУ-ын засгийн газрын үйл ажиллагаа хэсэгчлэн зогссон нь алтны үнэ өсөхөд ихээхэн нөлөөлсөн гэж шинжээчид үзэж байна. Засгийн газрын олон байгууллагын үйл ажиллагаа зогссоны улмаас аравдугаар сарын 3-нд хөдөлмөрийн зах зээлийн талаарх тайлан нийтлэгдээгүй байна. Ийм нөхцөл байдал нь хөрөнгө оруулагчдын болгоомжлолыг төрүүлжээ.

Он гарснаас хойш нэг унц алтны үнэ 50 шахам хувиар өсжээ. Нэгдүгээр сарын 1-нд алтны үнэ 2623 ам.доллар байсан байна. “Дональд Трамп Цагаан ордонд эргэн ирсний дараа эдийн засгийн болон геополитикийн тодорхойгүй байдал улам нэмэгдсэнээр алтны үнэ өсөж байна" гэж "Bloomberg"-ийн шинжээчид бичсэн байна.

Мөн АНУ-ын Төв банк буюу Холбооны нөөцийн сан бодлогын хүүгээ есөн сарын хугацаанд анх удаа 25 суурь нэгжээр бууруулж, 4.25-4.5 хувиас 4-4.25 хувьд хүргэх шийдвэр гаргасан нь үнэ өсөх бас нэг хүчин зүйл болжээ.

АНУ-д бодлогын хүү буурах магадлал, засгийн газрын үйл ажиллагаа зогсох вий гэсэн болгоомжлол, геополитикийн хурцадмал байдал зэргээс шалтгаалан хөрөнгө оруулагчид найдвартай актив руу хошуурах болсноор даваа гарагт алтны үнэ түүхэнд анх удаа нэг унц нь 3800 ам.доллароос давж, шинэ дээд үзүүлэлтэд хүрчээ.

Тодруулбал, алтны үнэ 14:00 цагийн байдлаар 1.9 хувиар өсөж, унц нь 3,829,63 ам.доллар болсон байна. “High Ridge Futures” фирмийн металлын арилжаа хариуцсан захирал Дэвид Мегерийн хэлснээр, АНУ-ын засгийн газрын үйл ажиллагаа түр зогсож болзошгүй байгаагаас үүдэн хөрөнгө оруулагчид найдвартай активын эрэлд гарсан нь алтны үнэ өсөх гол хүчин зүйлсийн нэг болжээ. Үүнээс гадна Оросын цэргүүд Украины зүүн нутгийн Донецк бүс нутгийн Шандриголово тосгоныг хяналтдаа авсан гэж ОХУ-ын Батлан​​ хамгаалах яамнаас мэдэгджээ.

Ингэснээр бодлогын хүү бага үед, мөн тодорхой бус нөхцөл байдал үүссэн үед өсөх хандлагатай байдаг алтны үнэ энэ он гарсаар 43 гаруй хувиар өсөөд байна. Өнгөрсөн баасан гарагт танилцуулсан АНУ-ын хувийн хэрэглээний зардлын үнийн индекс урьдчилсан таамаглалтай нийцсэн нь ирэх 10, 12 дугаар сард хуралдах Холбооны нөөцийн сан бодлогын хүүгээ бууруулах магадлалыг нэмэгдүүлжээ.

Үүний зэрэгцээ мөнгөний үнэ 2 гаруй хувиар өссөнөөр унц нь 47 ам.долларт хүрч, сүүлийн 14 жил гаруйн хугацаан дахь дээд түвшинд хүрсэн байна. Мөн цагаан алтны үнэ 1.5 хувиар өсөж, 1592.65 ам.доллар болсон нь сүүлийн 12 жилийн дээд үзүүлэлт болсон бол палладийн үнэ 1.1 хувиар буурч, 1255.61 ам.доллар болжээ.

АНУ-ын Төрийн департмент Монгол Улсын 2025 оны хөрөнгө оруулалтын орчны мэдэгдлийг нийтэллээ.

Энэ мэдэгдэл нь Монгол Улсыг судлан сонирхож буй АНУ-ын хөрөнгө оруулагчдад Монголын бизнесийн орчны боломж, учирч болох бэрхшээлийн талаар тэнцвэртэй үнэлэлт дүгнэлт өгөхөөс гадна Монгол Улсын төрийн байгууллагын түншүүдэд АНУ-ын болон дотоодын хөрөнгө оруулагчдад эрх тэгш бизнесийн орчин бүрдүүлэх эх сурвалж болох юм.

Тус мэдэгдэлд дурдсанчлан “Монгол Улсын хөгжиж буй зах зээл, байгалийн баялаг нь хөрөнгө оруулагчдад өндөр өгөөж өгөх боломжтой ч, тус улсын гадаад эдийн засаг, санхүүгийн нөлөөн дэх эмзэг байдал, маргаан шийдэх үйл ажиллагааны үр дүнгүй байдал, дүрэм журам боловсруулах үед талуудын оролцох боломжийн дутмаг байдал, хөрөнгө албадан хураах эрсдэлийг харгалзан үзэж болгоомжтой хандах нь зүйтэй” гэжээ.

Хувийн хэвшлийн хууль эрх зүйн орчин нь ил тод, таамаглах боломжтой байхын үнэ цэнийг Монгол Улс ойлгож, түүний ач холбогдлыг нээлттэй хүлээн зөвшөөрч байгаад АНУ талархалтай ханддаг. АНУ Монгол Улсыг солонгорсон, амьд эдийн засгийн цохилох зүрх нь болсон, үр өгөөжтэй хувийн хэвшлийн салбарыг бий болгох олон нийтийн өмнө хүлээсэн үүргээ гүйцэлдүүлэхүйц хууль, журмыг хэрэгжүүлэхийг дэмжиж байна.

Монгол дахь Америкийн худалдааны танхимтай хийсэн уулзалтынхаа үеэр АНУ-аас Монгол Улсад суугаа Элчин сайд Ричард Л.Буанган “Монгол Улсын эдийн засгийн хөгжлийг хувийн хэвшлийнхэн түүчээлэх хэрэгтэй. Энэ хөгжилд хүрэхийн тулд хариуцлагатай, чанартай дотоод, гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татаж чадах хууль, журам, хөрөнгө оруулалтын орчныг бий болгох шаардлагатай” хэмээн тэмдэглэжээ.

Монгол Улсын 2025 оны хөрөнгө оруулалтын орчны мэдэгдлийг (англи хэлээр) хүлээн авна уу.

Монголбанкнаас зарласан төгрөгийн ам.доллартой харьцах сарын дундаж ханш энэ оны наймдугаар сард 3592.14 төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 211.2, өмнөх сарынхаас 7.3 төгрөгөөр суларлаа.

Үндэсний статистикийн хорооны мэдээлснээр төгрөгийн евротой харьцах сарын дундаж ханш өнгөрсөн сард 4178.96 төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 454.9 төгрөгөөр суларсан бол өмнөх сарынхаас 13.1 төгрөгөөр чангарчээ. Мөн төгрөгийн рубльтэй харьцах сарын дундаж ханш дээрх сард 44.88 төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 7 төгрөгөөр суларч, өмнөх сарынхаас 0.4 төгрөгөөр чангарсан байна.

Харин төгрөгийн юаньтай харьцах сарын дундаж ханш энэ оны наймдугаар сард 500.67 төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 28, өмнөх сарынхаас 0.8 төгрөгөөр суларсан аж.

Улсын нэгдсэн төсвийн нийт орлого, тусламжийн хэмжээ 2025 оны эхний 8 сарын урьдчилсан гүйцэтгэлээр 19.3 их наяд төгрөгт хүрч, өмнөх оны мөн үеэс 572.2 (2.9%) тэрбум төгрөг, тэнцвэржүүлсэн орлого тусламжийн хэмжээ 18.1 их наяд төгрөгт хүрч, өмнөх оны мөн үеэс 818.1 (4.3%) тэрбум төгрөгөөр тус тус буурсан байна.

Mөнгөний нийлүүлэлт 44.3 их наяд төгрөгт хүрчээ

Mөнгөний нийлүүлэлт (M2) 2025 оны 8 дугаар сарын эцэст урьдчилсан гүйцэтгэлээр 44.3 их наяд төгрөгт хүрч, өмнөх оны мөн үеэс 2.7 (6.5%) их наяд төгрөгөөр өсөхөд төгрөгийн хадгаламж 2.8 (13.9%) их наяд төгрөгөөр өссөн нь нөлөөлжээ.

Манай улсын банкны салбарын үзүүлэлт харьцангуй тогтвортой, өсөлттэй, нийт актив өмнөх оны мөн үеийнхтэй харьцуулахад 15 хувиар нэмэгджээ.

Банкнаас олгож буй зээлүүд эдийн засгийн салбарыг сэргэхэд чухал нөлөөтэй хэвээр байгааг Монголын банкны холбооны гүйцэтгэх захирал Л.Амар банкны салбарын 2025 оны эхний хагас жилийн тойм судалгааг танилцуулах үеэрээ тэмдэглэв.

Түүнчлэн, бизнесүүдэд шинээр олгосон зээл өмнөх оны мөн үеийнхтэй харьцуулахад 19 хувиар нэмэгджээ. Үүнийг дагаад бизнесийн зээлийн чанаргүйдэл багассанаас гадна иргэд, аж ахуйн нэгжүүд хадгаламжаа хугацаатай хадгаламж руу шилжүүлж эхэлжээ. Хэдийгээр төгрөгийн ханш суларсан ч иргэдийн төгрөгт итгэх итгэл их байгаа нь төгрөгийн хадгаламж 15 хувиар нэмэгдэхэд нөлөөлжээ.

Манай улсын эдийн засгийн өсөлт энэ оны эхний хагас жилд 5.6 хувьтай гарсан. Хөдөө аж ахуйн салбар сэргэж, эдийн засгийн өсөлтийн дийлэнхийг бүрдүүлж байна. Харин уул уурхайн салбар хүлээлтээс доогуур байсан нь тус салбарыг дагасан худалдаа, тээврийн салбарт сөргөөр нөлөөлж эдийн засгийн өсөлтийг хойш татжээ. Уул уурхайн бүтээгдэхүүний үнийн уналтаас үүдэн экспортын хэмжээ багассан нь төгрөгийн ханшид дарамт үзүүлж байна.

ОХУ-ын Владивосток хотноо өнөөдөр Дорнын эдийн засгийн чуулга уулзалт “Алс Дорнод-энх тайван, хөгжлийн төлөөх хамтын ажиллагааа” уриан дор эхэлж байна.

Энэ жил 10 дахь удаагаа зохион байгуулж буй чуулга уулзалтын зорилго нь ОХУ болон гадаадын хөрөнгө оруулагчдын хамтын ажиллагаа, түншлэлийг бэхжүүлэх, Алс Дорнодтой эдийн засаг, хөрөнгө оруулалтын чиглэлээр хамтран ажиллах боломжууд байгаа гэдгийг гадаадынханд харуулах юм.

Зохион байгуулагчдын зүгээс 10 жилийн ойдоо нэлээд ач холбогдол өгч байгаа аж. Энэ жил Дорнын эдийн засгийн чуулга уулзалтад Монгол, Вьетнам, Энэтхэг, Хятад, Лаос, Малайз, Тайланд зэрэг 70 гаруй орны 7100 гаруй зочид төлөөлөгч оролцохоор мэдүүлгээ өгчээ. Тэр дундаа Австрали, Их Британи, Герман, АНУ, Франц, Швейцар, Япон зэрэг орны төлөөлөгчид оролцохоор болсон нь энэ жилийн чуулга уулзалтын нэгэн онцлог болж байна.

ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Владимир Путин Дорнын эдийн засгийн чуулга уулзалтад оролцож буй төлөөлөгчдөд хандан үг хэлэх бөгөөд чуулга уулзалтын хүрээнд хоёр талын олон уулзалт товлогджээ.

Урьдчилсан байдлаар, Дорнын эдийн засгийн чуулга уулзалтын үеэр 313 гэрээ баримт бичгүүдийг байгуулахаар төлөвлөсний дотор 27 нь гадаадын хөрөнгө оруулагчид болон  байгуулагуудтай хамтран ажиллах гэрээ багтжээ.

Дорнын эдийн засгийн чуулга уулзалтын хүрээнд Владивосток хотын Русский арал дээр өргөн хүрээг хамарсан янз бүрийн үйл ажиллагаа зохион байгуулна. Тухайлбал, эдийн засаг, хөгжлийн асуудалтай холбоотой салбар хуралдаанууд, урлагийн үзүүлбэр, спортын тэмцээн, залуучуудад зориулсан тусгай хөтөлбөр, “Кубок ВЭФ-2025” ширэээний теннисний уралдаан, хоккейн тэмцээн зэргийг зохион байгуулах ажээ.

Дорнын эдийн засгийн чуулга уулзалтыг эдийн засаг, хөрөнгө оруулалтын чиглэлээр хамтран ажиллах шинэ боломжуудыг нээж, үр дүнгээ өгдөг хэмээн шинжээчид үздэг юм.

Доржийн ОЮУНЧИМЭГ

2026 онд хэдий хэмжээний орлого олж хэдий хэмжээний зарлага гаргах вэ гэдэгт хүн бүр анхаарлаа хандуулж буй энэ үед төсвийн төсөлд олон нийтээс санал авч эхэлсэн. Энэ талаар эдийн засагч Б.Лакшмитай ярилцлаа.

 

-Манай улсын эдийн засаг 20 орчим тэрбум ам.доллар болж өссөн хэдий ч хадгалж чадахгүй байна гэдэг шүүмжлэл байдаг. Мэдээж өсөлт болоод бууралтад нөлөөлсөн хүчин зүйлс бий л байх?

-Хамгийн гол нөлөөлж байгаа хүчин зүйл нь Монгол Улсын эдийн засаг, уул уурхайгаас хамааралтай. Экспортын 90 гаруй хувь нь түүхий эд бөгөөд БНХАУ руу экспортлогдож байна. Нөгөөтээгүүр түүхий эдийн үнийн мөчлөг нь удаан байдаггүй. Тухайлбал, 3-4 жил өндөр өсөлттэй байж байгаад унадаг. Ихэнхдээ үнэ буурдаг жамтай. Тийм болохоор түүхий эдийн үнэ өндөр байх үед орж ирсэн орлогоороо эдийн засгаа төрөлжүүлэх хэрэгтэй гэдгийг байнга л ярьж байна. Уул уурхайгаас хэт хамааралтай байдлыг халахын тулд өөр салбараа хөгжүүлэх шаардлагатай. Ингэснээр түүхий эдийн үнэ “унах” байх үед бусад салбарууд нь эдийн засгийн өсөлтөө, хөгжлөө дэмжих учиртай. Тэгэхээр Монгол Улсын хувьд дан ганц уул уурхай, түүхий эдийн салбараас хамааралтай байгаа учраа эдийн засгийн өсөлтөө тогтвортой хадгалж чадахгүй байна.

-Эдийн засгийг солонгоруулахын тулд хөдөө аж ахуйн салбарыг хөгжүүлэх шаардлагатай гэж ярьсаар л байна. Магадгүй дараагийн анхаарал хандуулах, найдвар тээх гарц гэж харж байгаа болов уу. Та санал нийлэх үү?

-Хөдөө аж ахуй, ялангуяа мал аж ахуйн салбар бол Монгол Улсын хувьд зайлшгүй хөгжүүлэх ёстой гэдэгтэй хэн ч маргахгүй байх. Мэдээж эдийн засгийн өсөлтийг хадгалах, солонгоруулах нэг гарц мөн үү гэвэл, тийм. Бид мал аж ахуйгаа дутуу ашигладаг. Зөвхөн мах, ноос, ноолуур, арьсыг нь хэрэглэж байна. Тэгэхээр энэ салбарыг хөгжүүлж эдийн засгийн нэг хөшүүрэг болгохын тулд дорвитой, далайцтайгаар ажиллах цаг болсон гэж хардаг. Нэгэнт уул уурхайн салбараас хэт хамааралтай байдлыг бууруулахын тулд бусад салбаруудын хөгжлийг дэмжих зорилтын хүрээнд ажиллаж байгаа бол хөдөө аж ахуйн салбар нэн тэргүүнд байх нь зөв. Гаднын улс орнуудад бол малаас гарч буй түүхий эдийг 100 хувь ашигладаг юм билээ.

-Хөгжлийн бодлого, төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх шатанд асуудал тулгарснаар эдийн засагт сөрөг нөлөө үзүүлдэг тухай хүмүүс хэлдэг. Таны бодлоор?

-Улс орон болгон өөрийн гэсэн хөгжлийн бодлоготой байх ёстой. Түүнийгээ урт хугацаанд дагаж мөрдөж хэрэгжүүлдэг. Тэгэхгүй сонгуулиар байнга өөрчлөгддөг байж болохгүй л дээ. Мөн бид маш үрэлгэн сэтгэлгээтэй улс болсон. Тодруулбал, орлого өсөх хэмжээгээр хуримтлал үүсгэхгүйгээр үрж байх санаатай болсон байна. Экспорт нэмэгдэх, эсвэл түүхий эдийн үнэ өсөж төлөвлөж байснаас орлого давах хэрээр төсвөө тодотгож байгаад зарцуулдаг “зуршилтай” болчихлоо. Зүй нь нэгэнт төсөвтөө тусгасан зардлыг орлогодоо нийцүүлж зарцуулна гэж л хууль болгон баталсан биз дээ. Тэгтэл орлого төсөөлснөөс нэмэгдэж эхлэхтэй зэрэгцээд тодотгож байгаад баруун, солгойгүй л зарцуулах юм. Энэ нь буруу жишиг гэдгийг хангалттай сануулж, хэлж байгаа шүү дээ.

Монгол Улс эдийн засгаа чадавхжуулахын тулд олон төлөвлөгөө, хөтөлбөр, бодлогын бичиг баримт гаргасан. Энэ хүрээнд хуримтлалын сантай болох асуудал ч багтана. Нэгэнт хуримтлал үүсгэхээр бэлтгэлээ базаасан бол түүнийг хоосон байлгах хэрэг алга. Учир нь хуримтлалын санд байршуулах орлого олж чадна гэдгийг бид өнгөрсөн жилүүдийн эдийн засгийн өсөлтөөс харсан. Өнөөдөр болтол бид баялаг ихтэй орон гэж байгаа атлаа өрнөөсөө ч салж чадахгүй л байна. Жишээлбэл, Герман улс нийгмийн баримжаатай эдийн засгийн загвартай. Монгол Улс энэ загварыг нутагшуулахад илүү эерэг үр нөлөө гарна гэж хардаг.

-Ирэх жилийн төсвийг олон нийтээр хэлэлцүүлж байна. Та үүнийг хэрхэн харж байна вэ?

-Төсвийг олон нийтээр хэлэлцүүлж байгаа нь сайн хэрэг. Гэхдээ өмнөх жилүүдийн жишгийг харахад санал болгосон асуудлыг авч тусгасан нь төдийлөн хангалттай байж чадахгүй байгаа нь анзаарагдсан. Хууль тогтоомжийн тухай хуулиар олон нийтээс санал авах ёстой гэсэн байдаг. Тэгэхээр хуулиа хэрэгжүүлэх нь сайшаалтай ч харамсалтай нь хэлэлцүүлгээс гарч байгаа санал төсөвт тусгагдахгүй байгаа нь бодит асуудал болж байна шүү дээ.

-Нүүрсний экспорт хүлээлтээс бага байх эрсдэл тулгарч байна. Ирэх оны төсөвт нүүрсний экспортыг хэрхэн тусгасан бол?

-Одоогийн байдлаар 2026 оны төсвийн төсөл гараагүй учраас нарийн тоо хэлж мэдэхгүй байна. Сүүлийн хоёр жилийнхтэй ойролцоо байх болов уу гэсэн таамаглалтай сууна. Харин энэ жилийн төсөвт 85 сая тонн гэж төлөвлөсөн байгаа.

-Ойрын хоёр жил эдийн засгийн томоохон сорилтуудтай нүүр тулахыг эдийн засагчид сануулсаар байна?

-Ойрын жилүүдэд эдийн засаг хүндхэн байна байх. Худалдааны дайн, геополитикийн нөхцөл байдлаас гадна АНУ-ын тарифын өөрчлөлтүүд ямар нөлөө үзүүлэхийг тодорхой хэлэх боломжгүй. Гэхдээ Монгол Улсын эдийн засаг сөрөг нөлөө үзүүлэх нь тодорхой. Мөн АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн байнгын өөрчлөгдөж байгаа тарифын хэмжээ, хэрэгжих хугацаа болон гэнэтийн шийдвэрүүд нь эрсдэлүүдийг дагуулж байна. Жишээлбэл, БАНХАУ-тай хэрэгжих хугацааг хойшлуулсаар ирсэн шүү дээ.

-Бодит хөрсөнд буухгүй хэт өөдрөг төсөөлөл төсвийн алдагдлыг бий болгодог. Магадгүй энэ удаад ч байдал давтагдвал яах вэ?

-Төсвийн төсөл гараагүй байгаа болохоор тодорхой хэлэх боломж алга. Ер нь бол төлөвлөхдөө биет хэмжээг нь ч өндөр, үнийг нь ч хэт өөдрөгөөр төсөвлөчихдөг. Тухайлбал, 2024 оны сүүлээр 2025 оны төсвийг батлахдаа нүүрсний үнийг 105 ам.доллароор төсөвлөсөн байсан. Хэт өөдрөг төсөвлөх нь олон эрсдэлүүдийг дагуулдаг тийм болохоор урьд өмнөх алдаануудаасаа сургамж авч ирэх оны Монгол Улсын төсвийг төлөвлөнө гэж найдаж байна. Мөн хэлэлцүүлгээс гарах саналуудыг төсөвт тусгах, төсөөллийг бодитоор харж оруулах хэрэгтэй.

-Сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд инфляц тогтвортой байлаа. Гэхдээ инфляцад нөлөөлдөг гол хүчин зүйл нь хүнсний бараа. Мэдээж шатахуун бас нөлөөлнө. Манай хойд хөрш шатахууны импортдоо хязгаарлалт тогтоох тухай шийдвэр гаргасан. Тэгвэл эдийн засагт энэ нь хэрхэн нөлөөлөх бол?

-Шатахуун бол эдийн засагт чухал үүрэгтэй байдаг. Шатахууны үнэ тогтвортой байхын зэрэгцээ хангамж хангалттай байж эдийн засгийг тогтвортой байлгах хөшүүрэг болно. Хэрэв шатахуунд хязгаарлалт хийвэл хомсдол үүсэж бараа бүтээгдэхүүний үнэ өсөхөөс гадна бүхий л байгууллагын үйл ажиллагаа доголдох эрсдэл тулгарна. Тиймээс эрсдэл тулаад ирвэл маш нарийн төлөвлөхийн сацуу хоорондын уялдаатай бодлогын зохицуулалт хэрэгтэй. Нэн тэргүүнд түргэн тусламж, онцгой байдал зэрэг зайлшгүй шаардлагатай салбарыг эрэмбэлэх замаар хуваарилалт хийх нь зүйтэй.

Магадгүй шатахуунд хязгаарлалт нөлөөлж эхэлвэл нийслэлийн түгжрэл буурна байх. 1970-аад онд Европт шатахууны хямрал болоод үнэд орж байсан тохиолдол бий. Тэр үед хүмүүс машинаа унахаа больж замууд эл хуль болж байсан гэдэг. Гэхдээ шатахууны асуудлыг Монгол Улс нухацтай авч үзэх шаардлага тулгарч байгаа юм. Байнгын хараат байдлаас гарахын тулд хэрэгжих боломжтой төслүүдийг яаравчлах нь зүйтэй. Түүнчлэн ойрын хугацаандаа импортын шатахууны хэрэглээтэй байх нь тодорхой учраас урт хугацаанд, тогтвортой худалдан авалт хийх боломжийг өөр сувгуудаас эрэлхийлэх хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл, ОХУ эдийн засгийн хоригт орсонтой холбоотой засвар үйлчилгээнд шаардлагатай сэлбэгээ авч чадахгүй байгаа гэсэн мэдээлэл гарч байна. Үүнтэй холбоотой хязгаарлалтууд үүсэхээр магадлалыг манай улс тооцоолох нь чухал байгаа юм.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2025 ОНЫ НАЙМДУГААР САРЫН 14. ПҮРЭВ ГАРАГ. № 149 (7646)

/Reuters/. Үйлдвэрлэлээ нэмэгдүүлэхийн тулд АНУ-д 100 тэрбум долларын хөрөнгө оруулалтыг нэмж хийхээр төлөвлөж байгаагаа Apple компани мэдэгджээ. Татварыг нэмэгдүүлэх шийдвэрээс үүдэн импортын бүтээгдэхүүн, эд ангиудын зардал өсөж байгааг харгалзан ийнхүү шийдвэрлэсэн байна.

АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трамп Apple зэрэг компаниудыг үйлдвэрүүдээ Америк руу шилжүүлэхэд шахалт үзүүлэхийг зорьж байгаа үед дээрх шийдвэрийг гаргажээ. iPhone гар утас үйлдвэрлэгч компанийн гүйцэтгэх захирал Тим Кук лхагва гарагт Д.Трамптай хамт хийсэн хэвлэлийн бага хурлын үеэрээ нэмэлт хөрөнгө оруулалтын талаар мэдэгдсэн байна.

Түүний хэлснээр, энэхүү шийдвэр нь Apple-ийн бүтээгдэхүүнүүдэд хэрэглэгддэг чухал бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн Америк дахь үйлдвэрлэлийг эрс нэмэгдүүлэх ажээ. Уг төлөвлөгөөний дагуу iPhone гар утасны дэлгэцийн шилний үйлдвэрлэлийг Кентакки муж улс руу шилжүүлэх юм.

Мөн Тайванийн TSMC компанийн Америк дахь үйлдвэрүүдэд Apple-д зориулсан чипний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэхээр төлөвлөжээ. Ингэснээр энэ оны хоёрдугаар сард зарласан хөрөнгө оруулалтыг оролцуулбал Apple-ийн ирэх дөрвөн жилийн хугацаанд АНУ-д оруулах хөрөнгийн хэмжээ 600 тэрбум ам.долларт хүрч байна.